Özbekistan’da Avrasya Ekonomik Birliği Tartışmaları
Citation
Duran, H , Yılmaz, K . (2020). Özbekistan’da Avrasya Ekonomik Birliği Tartışmaları . Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi , 5 (9) , 35-48 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijar/issue/52793/676287Abstract
İlk olarak Nazarbayev’in 1994 Rusya ziyaretinde Avrasya Birliği'ni tek bir
ekonomik alan ve ortak savunma politikası temelinde kurma fikrini ileri
sürmesinden sonra Gümrük Birliği Anlaşması, Avrasya Ekonomik Topluluğu,
Ortak Ekonomik Alan Anlaşması gibi yapılanmalar sonucu 1 Ocak 2015
yılında Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) ortaya çıkmıştır. Rusya’nın SSCB’yi
yeniden diriltmesi olarak eleştirilen AEB’de kararlar büyük oranda oy birliği
alınmaktadır. Bu sebeple AEB’ye katılma taraftarı olanlar ekonomik
kazançlara odaklanılmasını gerektiğini vurgularak birliğin hegomanik bir
yapısının olmadığını ileri sürmektedir. AEB son dönemde Singapur, İran,
Sırbıstan gibi ülkelerle yaptığı anlaşmalarla etkinlik alanını
genişletmektedir. Ukrayna, Gürcistan ve Tacikistan gibi birliğin daha önceki
yapılanmalarında yer alan ülkelerin birliğe katılmaması nedeniyle
Özbekistan’ın birliğe katılması daha da önemli hale gelmiştir.
Özbekistan, Kerimov zamanında ulusal egemenliği tehlikeye sokacağı
gerekcesiyle AEB’ye katılmamıştır. Kerimov, ekonomik bağımsızlık olmadan
siyasi bağımsızlık olmaz diyerek tercihini ortaya koymuştur. Özbekistan’da
Kerimov sonrası yönetimi devir alan Mirziyoyev ise, Dünya Ticaret Örgütüne
gözlemci ülke olarak katılmanın yanı sıra ve AEB gibi avantaj ve
dezavantajları konusunda çalışmalar başlatmıştır. Özbekistan’ın AEB’ye
katılımı konusu, Ekim 2019’da Rus Parlamentosunu Konsey Başkanı
Valentina Matviyenko’nun Özbekistan ziyaretine kadar olağan bir şekilde
yürürken, söz konusu ziyaret sonrası tartışmalar artmıştır. Ekonomistlerin
ağırlıklı olarak katılma taraftarı olduğu görülse de üyelik konusunda bir fikir
birliği oluştuğunu söylemek zordur.
Çok yakın bir tarihte Özbekistan’ın AEB’ye katılım kararı alacağı
beklenmemekle birlikte AEB ile serbest ticaret anlaşması yapması veya
gözlemci ülke olarak katılma talebinde bulunması söz konusu olabilir.
AEB’ye katılım konusunda nihai kararı verecek olan ve bu konuda herhangi
bir fikir birliğinin oluşmasına ihtiyacı olmayan Mirziyoyev’in sürpriz bir
şekilde AEB’ye katılma kararı alması da her zaman ihtimal dâhilindedir.