Şeyhülislamlıkta temyiz: Mehmed Nuri Efendi’nin Huzur Murafaası Defteri

Abstract

Yargının amacı taraflar arasındaki anlaşmazlığı çözüp bir hüküm elde etmektir. Fakat bazen bu hükmün bazı sebeplerden dolayı yanlışlıklar taşıması mümkün olabilir. Ya da tarafların verdiği bilgiler ışığında yanlışlıklar doğabilmektedir. Tüm bu durumlarda mahkeme aldığı kararı gözden geçirir. Hükmün yanlışlığı tespit edilip dava yeniden görüşülür ve bir karara bağlanır. İslam hukuku mahkeme hükmünün denetlenmesini öngörmektedir. Bu sebeple İslam hukukunda temyiz yoluna benzeyen bir yol kabul edilmiş fakat bu işle görevli özel bir mahkeme ya da Yargıtay kurulmamıştır. İslam hukukunu uygulayan Osmanlı Devleti Hz. Peygamberden başlayarak ve diğer tüm İslam devletlerinden geçerek temyiz mahkemesi Osmanlı Devleti’ne kadar gelmiştir. Osmanlı Devleti’ndeki Cuma divanı önce sadrazam daha sonra yoğunluktan dolayı Rumeli Kazaskerine ve Anadolu Kazaskerine devredilen davaların temeli İslam hukukundaki temyiz mahkemelerinden gelmektedir. Görülen bu divana Huzur Murafaası denirdi. Bu çalışmada Huzur Murafaası Defterinin, 1869-1871 yılları arasında görülen davalarının transkripsiyonu ve değerlendirilmesine dönemin şeyhülislamı Hasan Fehmi Efendinin hayatına yer verilmiştir.

The purpose of the judiciary is to resolve the dispute between the parties and to obtain a judgment. But sometimes it is possible that this provision may be inaccurate for some reason. Or inaccuracies may arise in the light of the information provided by the parties. In all these cases, the court reviews its decision. The wrongfulness of the provision is determined, the case is re-discussed and a decision is made. Islamic law provides for the supervision of the court judgment. For this reason, Islamic law has been accepted as a way of appeal, but no special court or Supreme Court has been established. The Islamic State who applied Islamic law Hz. Starting from the Prophet and passing through all the other Islamic states, the court of appeals reached the Ottoman Empire. The Friday court in the Ottoman Empire was firstly transferred to the Grand Vizier and later to the Rumelian Kazasker and the Anatolian Kazasker because of the intensity. This divan was called the of Huzur Murafaası. In this study, the transcription and evaluation of the cases of Huzur Murafaası Book between 1869-71 and the life of Hasan Fehmi Efendi, the sheikh of Islam of the period, is given.