Anadolu’da başlagıcından MÖ I. binyıla kadar gamalı haç (swastika) motifinin ortaya çıkışı ve gelişimi

Abstract

Çıkış noktası tarih öncesi topluluklara dayanan motif şekil olarak, kollarında gamaların ( Γ ) yer aldığı artı (+) işaretinin meydana getirdiği sembol olarak tarif edilmektedir. Çeşitli bilim adamları tarafından değişik anlamlar yüklenen söz konusu motifin anlamı da her zaman merak konusu olmuştur. Bu çalışmayla, Gamalı Haç (Swastika) motifinin Önasya’da ortaya çıkışı, Anadolu’da motifin görüldüğü yerleşmeler ve malzemenin değerlendirilmesi bu tezin konusunu oluşturmaktadır. Ayrıca, söz konusu motifin taşıdığı anlamlara çeşitli bilim adamlarının görüşleriyle harmanlanarak sunulmaya çalışılmıştır. Bu bağlamda, Anadolu merkezli olarak çalışmada, Gamalı Haç (Swastika) motifli buluntu 37 yerleşme tespit edilmiştir. Kazı ve mezarlık alanları olmak üzere toplamda 96 adet Gamalı Haç (Swastika) motifli buluntu tez kapsamında değerlendirilmiş ve varılan sonuçlar aktarılmaya çalışılmıştır. Gamalı Haç (Swastika) motifi Anadolu ile Mezopotamya’da neredeyse aynı kronolojik sırada ele geçirilmiştir. Söz konusu motif her iki bölgede de MÖ 7. binyılın ortalarından itibaren görülmeye başlanmıştır. Kuzey ve Orta Mezopotamya’da en erken veriler Samarra kültüründen gelmekle birlikte, Anadolu’da Çatalhöyük ve Bademağacı Höyüğü motifin ilk olarak ortaya çıktığı yerleşmelerdendir. Motif tezin kapsadığı dönem aralığı baz alındığında, MÖ I. binyıla kadar kesintisiz bir şekilde Anadolu’da varlığını sürdürmüştür. En yoğun ele geçirildiği dönem ise, İTÇ II dönemi olarak saptanmıştır. Arkeolojik verilerle değerlendirildiğinde çeşitli bilim adamları tarafından değişik anlamlar yüklenen söz konusu motifin günümüzde de kullanım alanı ve anlamının toplumdan topluma farklılık gösterdiği bilinmektedir. Ancak genel olarak tarihöncesi toplumların kültürünün içinde sosyal ve dini alanlarının bir parçası olarak kullanıldığı düşünülmektedir.

The exit point is based on pre historic symbols, the gamma ( Γ ) on their arms is said to have developed the plus ( + ) signs. The symbol mentioned, has always been given different meanings between scientist and the real meaning has always been a topic of curiosity. The first emerge of the Swastika in Asia Minor, the places the sign has been seen in Anatolia and material evaluation is the topic of this work. The meaning of the sign due to the opinion of various scientists has been tried to be displayed. In this context, in Anatolian Centered works, Swastika signs have been found in 37 habitats. These findings are from excavation and graveyard in total there are 96 Swastika findings which have been tried to be evaluated and emerged results have been tried to be displayed in this thesis. The Swastika has been taken in to possession about the same chronologic time in Mesopotamia and Anatolia. The mentioned sign, in both areas, has been started to occur about the 7th century BC. The first appearances in the Samarra cultures in Centre and North Mesopotamia, Çatalhöyük and Bademağacı Höyüğü in Anatolia were the first areas were the sign has been seen. When the time line about the sign in the thesis is taken into account, the sign subsisted the first century BC without interruption in Anatolia. It has been determined that this sign was used the most in the early bronze age. Due to the different meanings given from scientist and archeological excavations, it is known, the sign has different meanings and different uses in society in our day. Nevertheless it is believed that the sign was used in cultural, social and religious fields in the prehistoric time.