İstanbul Şehrinde Ağırlıklı Nüfus Merkezinin Değişimi ve Nedenleri: 1990-2010 Dönemi

Abstract

İstanbul nüfus dinamikleri açısından Türkiye’nin en hareketli kentidir. Şehir özellikle 1950 yılından itibaren ulaşım bağlantılarının da etkisi ile doğu- batı yönünde genişlemiştir. Yatay yönde meydana gelen bu genişlemenin yanı sıra özellikle 1990’lardan sonra ağırlıklı olarak merkezi alanlarda olmak üzere dikey yönlüde bir büyümeye sahne olmuştur. Başta Büyük Dere Aksı ve Ataşehir olmak üzere kentin değişik bölgelerinde dikey yönlü gelişim gözlenmektedir. İstanbul’da her geçen gün artan nüfus şehrin hangi bölgelerine yönelmektedir? Bu yönelimde neler etkili olmuştur? Üzerinde araştırılma yapılması gereken konular arasındadır. Biz bu amaçla İstanbul’un mahalle bazında nüfus verilerini TUIK’ten elde ettik ve bu verileri şehrin ağırlık merkezindeki değişimi hesaplamakta kullandık. Hesaplamayı Plane and Rogerson’ın (1994) “The Geographical Analysis of Population: With Applications to Planning and Business” adlı çalışmasında kullandığı ağırlık merkezi değişim formülünü ile yaptık. Anadolu ve Avrupa yakarı için ayrı ayrı ve şehrin bütünü için ortak hesaplamalar yaptık. Bu hesapladığımız oranları Arc-Gis Programı yardımı ile haritaladık. Diğer taraftan ağırlık merkezinin değişmesinde etkili olduğunu düşündüğümüz 2000 yılından sonra nüfus yığılması görülen bölgelerden Başakşehir ve Pendik ilçelerinde alan anketleri uyguladık. Bu anketler ile bu bölgelerde nüfus yığılmasına neden olan etkenleri ortaya koymaya çalıştık. Son olarak ta ağırlık merkezindeki değişim ile değişime neden olan faktörleri ilişkilendirerek İstanbul’un nüfus ağırlık merkezinin gelecekte hangi doğrultuda yön bulacağını kestirmeye çalıştık. Bunu yaparken temel amacımız şehri planlayan ve yönetenlere bilimsel öneriler sunmaktır. Anahtar kelimeler: İstanbul, Nüfus, Nüfus Değişimi, Mekânsal İstatistiksel Analiz, Ağırlıklı Nüfus Merkezi