Bosnalı Sâbit’in Rahşiyesi Bağlamında Bir Kasidenin Tekâmülü

Abstract

Atlar gerek savaş meydanlarında gösterdikleri meziyetler gerekse haberleşmede üstlendikleri görevler nedeniyle Türk kültürü ve tarihinde ayrı bir öneme sahiptir. Ata verilen bu önem, edebiyata da tesir etmiş; ata dair çeşitli isimlere, niteliklere, eşyalara, inanışlara ve hayallere yer veren pek çok eser kaleme alınmıştır. Atla ilgili tasvirlerin yapıldığı, konusu at olan şiirlere “rahşiye” adı verilmektedir. Rahşiye türünün en eski örnekleri 15. yüzyılda görülmekle birlikte bu türün en güzel örnekleri Nef῾î’nin şiirlerinde karşımıza çıkmaktadır. Rahşiye türünün kayda değer bir diğer örneği de Bosnalı Sâbit (ö. 1712)’in Seydîzâde Mehmed Paşa (ö. 1684) için yazdığı kasidedir. Turgut Karacan tarafından neşre hazırlanan Sâbit Dîvânı’nda on yedinci sırada yer alan bu kasidenin bir nüshasına Süleymaniye Yazma Eser Kütüphanesi, Ali Nihat Tarlan Bölümü 21 numarada kayıtlı şiir mecmuasında tesadüf edilmiş ve iki kaside metni arasında önemli farklar bulunduğu görülmüştür. Çalışmada öncelikle Bosnalı Sâbit’in hayatı, edebî kişiliği ve eserleri hakkında bilgiler verilmiş, ardından rahşiye metninin kayıtlı olduğu Dîvân nüshaları ile metnin tespit edildiği mecmua tanıtılmıştır. Çalışmanın sonraki bölümünde, mecmuada tespit edilen kasidenin çeviri yazılı metnine yer verilmiştir. Son bölümde ise mecmuada bulunan kaside ile Dîvân’da yer alan kasidenin mukayesesi yapılmıştır. Mukayese esnasında ortaya çıkan farklar, muhtelif başlıklar altında tasnif edilerek araştırmacıların dikkatine sunulmuş; böylece kasidenin gelişim süreci ortaya konulmaya çalışılmıştır.