Kamu gelirleri ve kamu harcamaları hipotezi Granger nedensellik testi: Türkiye örneği 2006-2024

Abstract

Ekonomik düzenin sürekli değişkenlik göstermesi, ülkelerin varlıklarını sürdürebilmek için devletlerin sorumluluklarının artmasına neden olmaktadır. Ancak devletlerin en temel sorumluluğu, halkın ihtiyaçlarını karşılamak olarak tanımlanmaktadır. Kamu gelirleriyle finanse edilen kamu harcamalarının sürdürülebilirliğini sağlamak açısından bütçe dengesi kritik bir öneme sahiptir. Kamu gelirlerinin kamu harcamalarını aşması durumu bütçe fazlası, kamu gelirlerinin kamu harcamalarının gerisinde kalması ise bütçe açığı olarak ifade edilmektedir. Bütçe açığının oluştuğu durumlarda, kamu harcamalarının yeterli düzeyde gerçekleştirilememesi, halkın refah seviyesinde düşüşlere neden olabilir ve bu durum kamu güvenini zedeleyerek ekonomi üzerinde olumsuz etkiler yaratabilir. Bu bağlamda, çalışmada kamu gelirleri ve kamu harcamaları arasındaki dengenin sağlanmasında hangi unsurun öncelikli olduğu (harcamaların mı yoksa vergilendirmenin mi önce geldiği) araştırılmış; bu kapsamda vergi-harcama, harcama-vergi, mali senkronizasyon ve kurumsal farklılık hipotezlerinin hangisinin geçerli olduğu sınanmıştır. Çalışmada, Türkiye’nin 2006-2024 yılı ve sonrası kamu gelirleri ve kamu harcamaları verileri hem toplam düzeyde hem de alt kalemler bazında ( vergi gelirleri, cari harcamalar, yatırım harcamaları, faiz harcamaları ve faiz hariç bütçe giderleri ) tercih edilmesinin temel nedeni, Türkiye de 2005 yılında mali yapıda gerçekleştirilen yeniliklerdir. 2005 yılında kabul edilen ve 2006 yılında tam anlamıyla yürürlüğe giren 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol kanunu, kamu maliyesinde şeffaflık, hesap verilebilirlik ve etkinlik gibi unsurların güçlenmesine zemin hazırlamıştır. Bunun yanı sıra 2005 yılı, geçiş süreci olduğu için, fiyat istikrarı ve nominal değerlerde oluşabilecek sapmaların en aza indirilmesi amacıyla 2006 yılı sonrası dönem esas alınmaktadır. Ayrıyetten Avrupa Birliği müzakere sürecinin 2005 yılında başlaması ve bu süreçte mali raporlama, bütçe disiplini ve kamu harcamaları alanında gerçekleştirilen yeniliklerin etkilerini gözlemlemek ancak belirli bir süre geçmesi ile mümkün olacaktır. Bu nedenler doğrultusunda çalışmamızın veri seti 2006 - 2024 yıllarını kapsamaktadır. Analiz sonuçları, Türkiye’de 2006-2024 dönemi için harcama-vergi hipotezinin geçerli olduğunu ortaya koymaktadır.

The constantly changing nature of the economic system has led to an increase in the responsibilities of governments to sustain the existence of nations. However, the primary responsibility of governments is defined as meeting the needs of the public. Budget balance is critically important to ensure the sustainability of public expenditures, which are financed through public revenues. The situation where public revenues exceed public expenditures is referred to as a budget surplus, whereas the case where public revenues fall behind public expenditures is referred to as a budget deficit. In cases of a budget deficit, insufficient public expenditures can lead to a decline in the welfare level of the public, undermine public trust, and create adverse effects on the economy. In this context, the study investigates which factor takes precedence in maintaining the balance between public revenues and public expenditures (whether expenditures or taxation come first). Within this scope, the validity of the tax-spend, spend-tax, fiscal synchronization, and institutional difference hypotheses is tested. The primary reason for selecting Türkiye’s public revenue and expenditure data for the period of 2006–2024 and beyond—both in aggregate and by subcategories (tax revenues, current expenditures, investment expenditures, interest expenditures, and non-interest expenditures) is the financial reforms implemented in 2005. The Public Financial Management and Control Law No. 5018, enacted in 2005 and fully enforced in 2006, laid the foundation for strengthening transparency, accountability, and efficiency in public finance. Moreover, since 2005 was a transitional period, the post-2006 period has been prioritized to minimize potential distortions in price stability and nominal values. Additionally, as Türkiye's EU accession negotiations began in 2005, assessing the impact of fiscal reporting, budget discipline, and public expenditure reforms necessitates a certain passage of time. Based on these considerations, the dataset for this study covers the years 2006–2024. The analysis results indicate that the expenditure-revenue hypothesis holds for Turkey during the 2006–2024 period.