TUNA N EHRİ V E K IYILARINDAKİ YERLEŞİM YERLERİ H AKKINDA XVIII. YÜZYILIN SONLARINDA K ALEME ALINAN BİR RİSALE (DEĞERLENDİRME V E ÇEVİRİ METİN)

Abstract

Tuna Nehri, Almanya’nın güneyindeki Karaorman (Schwarzwald) bölgesinde\rBrigach ve Breg Nehirlerinin birleşmesiyle meydana gelir ve Kili, Hızırilyas, Sünne\rağızlarından Karadeniz’e dökülür. Avrupa’nın Volga Nehri’nden sonra en uzun\rikinci akarsuyudur. Nehrin doğduğu Karaorman’dan döküldüğü Karadeniz’e dek\rtakip ettiği güzergâh yukarı, orta ve aşağı olmak üzere üç havzaya ayrılır. Yukarı\rTuna Havzası, Karaorman’dan Slovakya’nın başkenti Bratislava’daki Devin\rGeçidi’ne kadar uzanır. Orta Tuna Havzası, Devin Geçidi’nden Sırbistan ile\rRomanya sınırını oluşturan Demirkapı bölgesi arasındaki alanı içerisine alır. Aşağı\rTuna Havzası da Demirkapı bölgesi ile döküldüğü Karadeniz arasındaki kısmı\rkapsar. Tuna Nehri, stratejik önemi dolayısıyla tarih boyunca birçok devlet\rtarafından kontrol edilmek istendi. Osmanlı Devleti’nin nehir ile ilk teması ise XIV.\ryüzyılın sonlarında gerçekleşti. XVI. yüzyılın ortalarına gelindiğinde Orta Tuna\rHavzası’nın büyük bir bölümü ile Aşağı Tuna Havzası’nın tamamında\rhâkimiyetini tesis eden Osmanlı Devleti, bölgedeki varlığını üç yüz seneden fazla\rbir müddet sürdürdü. Bu çalışmada, Tuna Nehri ve kıyılarında bulunan yerleşim\ryerleri hakkındaki bir Risale’nin evvela müellifi, muhtevası ve üslûbuna dair bazı\rdeğerlendirmeler yapıldı ve ardından da orijinal metni Latin harflerine aktarıldı.\rXVIII. yüzyılın sonlarında kaleme alınan bu Risale, Tuna Nehri’nin Belgrad\ryakınlarındaki Zemun Kalesi önünden, döküldüğü Karadeniz’e değin orta ve aşağı\rhavzasında izlediği güzergâh boyunca derinliği, debisi, üzerindeki adaları gibi fizikî\rözellikleri ve kıyılarındaki yerleşim yerlerinin durumları ile ilgili malûmât\rvermektedir.