Mahtumkulu Firaki'nin Divanında Dini Motifler

Abstract

Ahmet Yesevi, Süleyman Bakırgani, Celalalettin-i Rumi, Yunus Emre, Karacaoğlan, Dadaloğlu, Köroğlu, Aşık Seyrani, Pir Sultan Abdal gibi isimlerini sayabileceğimiz şairler söylemleri ile yıllar boyunca Türk toplum hayatına damga vurmuş, sosyal hayatı farklı yönleri ile dile getirmiş, yaşadıkları dönemin dini ve sosyal anlayışlarının doğru ve yanlış taraflarını dizelerine aktarmışlardır. Bu şairler yaşadıkları dönemde toplumun hem manevi güçleri hem moral yönünden destekçileri olmuşlardır. Dile getirdikleri mısralar dilden dile dolaşmış, halkın kabulünde şarkı, türkü ve bir özdeyiş yol gösterici özellikler taşımıştır. Bütün Türk devlet ve topluluklarında tanınan Türkmenlerin millî şairi Mahtumkulu Firaki de dile getirdiği şiirleri ile bir taraftan yaşadığı dönemin sosyal şartlarını bize aktarırken diğer taraftan yaşanan olumsuzluklara çare aramıştır. Kendinden önceki şairleri de okuyan Mahtumkulu canlı Türkmen şivesiyle ve sade bir üslupla yazdığı şiirleri ile Türkmen edebi dilinin gelişmesine katkıda bulunmuştur. Divanında dini motiflerin sıkça yer aldığı Mahtumkulu, birlik ve beraberliğin önemine vurgu yaparak Türkmen dayanışmasını sağlamaya çalışmıştır. Yaşadığı dönemde toplumsal huzursuzluğa sebep olan din adamları, idareciler, fakirleri ezen zenginler, rüşvet yiyen kethüdalar gibi figürleri yeren söylemlerde bulunmuştur. Din adamlarının dünyalık peşinde koşmalarını, adli mercilerin rüşvet ile karar verdiğini, alimlerin bilgileriyle amel etmediklerini, devletin başına iş bilmezlerin geldiğini, bu sebeplerden ötürü herkesin birbirine düşman olduğunu mısralarına aktarmıştır. Tasavvufi anlamdaki manevi tecrübelerini ve yükselmelerini de şiirlerine aktaran şair; dinin emir ve yasaklarına sık sık vurgu yapmış, bunlar yerine getirilmediği takdirde karşılaşılacak dünyevi ve uhrevi sonuçlara dikkat çekmiştir.