Kütüphaneciliğin değişen rolleri

Abstract

Türkiye’de ve dünyada kütüphaneler, her gün farklı kullanıcı grupları tarafından ve artan sayılarda ziyaret edilmektedir. Kütüphanelerin başlıca işlevleri bilgiye erişimi yöntem ve metotlarlarıyla öğretmek, bilimsel iletişimi teşvik etmek, araştırma ve öğretimi desteklemektir. Bu sebeple organizasyon yapıları ve hizmetleri bu işlevlere uygun olarak yapılandırılmaktadır. Temel amaç ve işlevleri aynı olan kütüphanelerin; kullanıcı yaş aralığı, bağlı bulundukları kurum ve ihtiyacın niteliğine bağlı olarak farklı türleri bulunmakla birlikte; karmaşık bir sosyal profile sahip, artan sayıdaki kullanıcı grubu ile ilişkili olarak klasik varoluş amaçlarının dışına çıkarak örgütlenmeleri gerekmektedir. Bu örgütlenme çerçevesinde kütüphanelerin temel bileşenleri ve organizasyon yapılarının değişimi şarttır. Zira kullanıcı grupları, klasik kütüphane hizmetlerinden yararlanmak için bulundukları öngörülen bu ortamlara; yoksulluk, evsizlik, göçmenlik kaygıları, ruhsal ve sağlık sorunları gibi oldukça geniş bir yelpazede yayılan, sayılması güç ve karşılanmamış psikososyal etmenle gitmektedirler. Dolayısıyla klasik kütüphanecilik hizmetlerinin boyunu aşan ihtiyaçlarını, kendileriyle birlikte gittikleri bu ortamlara taşımaktadırlar. Karşılanamayan ihtiyaçlar bireyin tüm beklenti ve davranışları gibi kütüphanelerden de almayı umdukları hizmetleri ve neticede kütüphaneleri, çalışanları ve hizmetleri etkilemektedir/değiştirmektedir. Çalışmanın temel odak noktası, kütüphane ve hizmetlerini şekillendiren sosyolojik temelli kullanıcı yığını sorunu için çözüm sunmak ve kütüphaneciliğin yeni rollerini anlamlandırmaktır. Bu çalışma, kütüphane personeli ve hizmetlerinin değerlendirilmesini amaçlamakla birlikte sosyolojik koşulların kütüphanecilik mesleği ve hizmetleri üzerindeki etkilerine dikkat çekmektedir. Çalışma, yoksulluk, evsizlik ve göçmenlik gibi psikososyal krizlerin yoğun yaşandığı çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri (ABD) merkezli halk kütüphanelerine odaklanmakta; kütüphanelerin bu krizleri dikkate alarak örgütsel gelişim ve örnek hizmet uygulamalarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışmada kütüphanecilik literatüründeki gelişim ve sınırların anlamlandırılması; çalışmanın bilimsel açıdan desteklenmesi amacıyla Web of Science (WOS) üzerinden 2016-2021 yılları arasındaki yazar-tema-trend değişimi verileri değerlendirilmiştir. Türkiye’de uygulama alanının dar olması sebebiyle yetersiz literatüre sahip olan sosyal kütüphanecilik, kütüphanecilerin ve kullanıcıların sosyal ihtiyaçları konuları için doküman analizi yöntemi kullanılmıştır.

Libraries in Türkiye and globally are frequented daily by many user groups. The primary functions of libraries are to instruct on information retrieval techniques, to promote academic discourse, and to facilitate research and education. Consequently, their organizational frameworks and services are designed in alignment with these functions. Despite the existence of various library types serving the same fundamental purpose and functions, they must be organized beyond their traditional roles to accommodate the growing diversity of user groups with complex social profiles, influenced by factors such as age range, institutional affiliation, and specific needs. The fundamental components and organizational structures of libraries within this organization must undergo transformation. User groups enter these spaces with a diverse array of psychosocial challenges, including poverty, homelessness, immigration issues, and mental and health challenges, which are challenging to quantify and often unfulfilled. Consequently, individuals present their requirements, which exceed the limitations of traditional library services, in these settings. Unfulfilled needs, akin to all human expectations and behaviors, influence the services anticipated from libraries and ultimately impact libraries, personnel, and offerings. The primary objective of the study is to offer solutions to the sociological issue of user demographics influencing libraries and their services, while elucidating the evolving responsibilities within librarianship. While this study aims to evaluate library staff and services, it draws attention to the impact of sociological conditions on the library profession and services. The study focuses on public libraries, mostly in the United States, where psychosocial crises such as poverty, homelessness, and immigration have been experienced intensely, and aims to reveal the organizational development and exemplary service practices that libraries have put forward in response to these crises. In order to make sense of the development and boundaries in the librarianship literature and to support the study scientifically, author-theme-trend change data between 2016-2021 were evaluated through WOS (Web of Science). Document analysis method was used for the topics of social librarianship, social needs of librarians and users, which have insufficient literature due to the narrow application area in Türkiye.