Coğrafi işaret almaya iten nedenler ve karşılaşılan zorluklar üzerine dematel yöntemli çalışma

Abstract

Günümüzde küresel bir olgu olarak kabul edilen coğrafi işaretler, bir ürünün nereli olduğunu gösteren yer adı olarak ifade edilebilir. Yöresel ürün olarak adlandırılan coğrafi işaretle vasıflandırılan ürünler, kaliteli, bilinirliğe sahip, yöresine ve bölgesine değer katan niteliğe sahip olmalarından dolayı bölgesel kalkınma için önemli birer kaldıraçlardır. Hem geçmişi günümüze taşıma yeteneğine sahip hem de ekonomik kalkınmaya sağladığı katkılardan dolayı coğrafi işarete sahip olan ürünlerin ön plana çıkışı, konunun önemini arttırmaktadır. Rekabetin gittikçe yoğunlaştığı bir o kadar da zorlaştığı çağımızda, özellikle ülkemizde sayısız yöresel ürünler olmasına karşın coğrafi işarete sahip ürünlerin yeterince olmayışı, bu çalışmanın ana amacının temel çıkış noktasıdır. Tez çalışmasının örneklem grubunu, coğrafi işaret başvurusu veya tescil işlemleri yapan kurum/kuruluş çalışanları ve bu kurum/kuruluşlara destek veren alanında uzman kişiler oluşturmaktadır. Örneklem grubunun belirlenmesinde amaçlı örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Belirlenen kritik faktörlerin değerlendirilmesinde, ikili karşılaştırma esasına dayalı soru formu kullanılmıştır. Araştırmada elde edilen verilerin analizinde Excel programı yardımıyla, çok kriterli karar verme tekniklerinden DEMATEL yöntemi kullanılmıştır. Yapılan analizler sonucunda, belirlenen kriterlerin her birisinin arasındaki ilişki, birbirleri üzerindeki etkilerinin önemi yönünden öncelik sıralamasına göre düzenlenmiştir. Coğrafi işaret almadaki nedenler için belirlenen beş kriter arasında değerlendirme sonucunda kritik başarı faktörüne sahip kriter 'turizme katkıda bulunma', coğrafi işaret almada karşılaşılan zorluklar için belirlenen altı kriter arasında kritik başarı faktörüne sahip kriter 'bilgi eksikliği' kriteri olarak saptanmıştır.

Geographical indications, which are accepted as a global phenomenon today, can be expressed as a place name showing where a product is from. Products that are qualified with geographical indications, called local products, are important levers for regional development, as they are of high quality, well-known, and add value to their region and region. The prominence of products that have the ability to carry the past to the present and the geographical indication due to their contribution to economic development increases the importance of the subject. The main starting point of this study is the fact that there are not enough products with geographical indications, although there are numerous local products, especially in our country, in our age when the competition is getting more and more intense. The sample group of the thesis study consists of the employees of the institution/organization that makes geographical indication application or registration and the experts in the field who support these institutions/organizations. Purposive sampling method was used to determine the sample group. In the evaluation of the determined critical factors, a question form based on pairwise comparison was used. In the analysis of the data obtained in the research, the DEMATEL method, one of the multiple decision making techniques, was used with the help of the Excel program. As a result of the analysis, the relationship between each of the determined criteria was arranged according to the priority order in terms of the importance of their effects on each other. As a result of the evaluation among the five criteria determined for the reasons that lead to obtaining geographical indications, the criterion with a critical success factor was determined as 'contributing to tourism', and the criterion with a critical success factor among the six criteria determined for the difficulties in obtaining geographical indications was the criterion of 'lack of information'.