Yalın üretim sistemlerinde risk analizi: Bulanık vikor yötemi ile seramik firmasında bir uygulama

Abstract

Ticaret sınırlarının ortadan kalkması pazarın genişlemesine ve rekabetinde yoğunlaşmasına neden olmuştur. İşletmelerin küresel rekabette ayakta kalabilmesi müşterilere kaliteli ürünleri en uygun fiyatta sunmasına bağlıdır. Müşterilere sunulan uygun fiyatla birlikte kârın arttırılması yalnız maliyetlerin düşürülmesi ile gerçekleşebilir. Üretimde gereksiz kaynak kullanımı ortadan kaldırarak verim artışı sağlayan ve maliyetleri düşüren yalın üretim (YÜ) yaklaşımı kritik bir üretim yönetim felsefesi olarak ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, yalın üretim araçlarının çözmeye çalıştığı başlıklar işletme risk faktörleri olarak tanımlanmıştır ve bu faktörlerin etkilerinin gözlenmesi amaçlanmıştır. Çalışmada Bilecik merkezli seramik üretim tesislerinden toplanan veriler ile yalın üretim uygulamalarının gerçekleştirilme önceliğini belirleyen risk faktörleri ve faktörlerin önem ağırlıkları belirlenmiştir. Veriler çalışanların bilgi ve tecrübelerine dayalı söylem değerlendirmelerinden elde edilmiştir. Değerlendirmelerdeki bilgi kaybını azaltmak için bulanık mantık teorisine dayalı yamuk aralıklı tip-2 bulanık kümelerine başvurulmuştur. Literatür taraması ve seramik sektöründeki çalışan tecrübeleri yalın üretim uygulamalarının çözmeye çalıştığı on kritik risk faktörünü öne çıkarmıştır. Uzmanlar tarafından önem ağırlıkları söylem olarak değerlendirilen risk faktörlerinin yamuk aralıklı tip-2 bulanık hesaplamalarına göre on risk faktörünün sıralama değerleri 0,1274-0,1554 arasında değişmiştir ve faktörler arasında önemli bir fark olmadığı görülmüştür. Bu durum 23 faktör arasından ön değerlendirme ile 10 faktörün kritik faktörler olarak seçilmesinden kaynaklanmıştır. İşletme koşulları ve çalışan farkındalığının risk faktörleri ile uyumuna göre yalın üretim araçlarının uygulanabilirliğini açıklamak için seramik üretimi gerçekleştiren üç farklı tesis için bir çalışma yapılmıştır. Tesisler risk faktörlerine göre söylem olarak değerlendirilmiş ve yamuk aralıklı tip-2 bulanık kümelere dayalı bulanık VIKOR (Vise Kriterijumska Optimizacija I Kompromisno Resenje) karar verme yöntemi ile yalın üretim araçlarının uygulanabileceği en uygun tesis belirlenmiştir.

The disappearance of trade borders leads to market expansion and competition intensification. The survival of businesses in global competition depends on offering quality products to customers at affordable prices. Reducing costs allows the business to make a profit from the lower price offered to customers. The lean production approach, which increases efficiency and reduces costs by eliminating unnecessary resource use in production, emerges as a critical production management philosophy. In this study, inappropriate situations at the focus of lean production are defined as corporate risk factors and the effects of these factors are observed. The data collected from Bilecik-centred ceramic production facilities determines the risk factors for which YÜ seeks solutions and defines the importance weights of the factors. The data was obtained from employees' linguistic evaluations based on their knowledge and experience. Trapezoidal spaced type-2 fuzzy sets based on fuzzy logic theory have been used to reduce information loss in evaluations. Literature review and employee experiences in the ceramics industry have highlighted ten critical risk factors that lean manufacturing seeks to solve. Trapezoid interval type-2 fuzzy calculations of risk factors whose importance weights are evaluated linguistically by experts define the ranking values of ten risk factors in the range of 0.1274-0.1554 and do not indicate a significant difference between the factors. This situation arises from the preliminary evaluation of 23 factors and the preselection of 10 factors as critical factors. The sample application based on three different facilities producing ceramics explains the applicability of lean production tools according to the compliance of operating conditions and employee awareness with risk factors. Facilities are evaluated linguistically according to risk factors, and the most suitable facility for lean production applicability is determined by the fuzzy VIKOR (Vise Kriterijumska Optimizacija I Kompromisno Resenje) decision-making method based on trapezoidal spaced type-2 fuzzy sets.