Hint Tıbbının İslam Tıbbına Etkileri: Tercümeler, Alıntılar, Sağlık Hizmeti ve Ticaret

Abstract

Hint tıp mirasının erken dönem İslâm tıbbına katkısı tercüme, alıntı, doğrudan hekimlik / tıbbî hizmet ve ticari olmak üzere en az dört kanaldan gerçekleşmiştir. Hint tıbbına ait çok sayıda metin, Hint ve İslâm medeniyetleri arasındaki etkileşimin artmasıyla, özellikle de Abbâsîler’in ilk dönemlerinden itibaren, doğrudan veya dolaylı ve eser veya pasaj şeklinde Arapçaya aktarılmıştır. Hint tıp tecrübesi ve bilgisinin Arapçaya kazandırılmasına yönelik çabaların arttığı bu dönemde çok sayıda Hint menşeli hekim, eczacı ve attarın Bağdat’a geldiği ve bir kısmının Abbâsî saraylarına davet edildiği anlaşılmaktadır. Neticede tıp, zehirbilim, baytarlık ve diğer disiplinlerden çok sayıda eser/metin Arapçaya kazandırılmış ve Hint tıp bilgisi daha yakından tanınmıştır. Metinleri, tıp külliyatlarının tamamı veya bir bölümü Arapçaya tercüme edilen veya alıntılanan Hint menşeli müelliflerin başında tarihselliği tartışmalı olan Ātreya-Punarvasu (Atra) dışında Suśruta (Susrud), Caraka (Şarak el-Hindî), Vāgbhata, Nāgārjuna, Ravigupta ve Mādhava gibi hekimler vardır. Bunların eser veya metinlerinden istifade eden çok sayıda müellif doğrudan ya da yorumlamak suretiyle bunları İslâm tıp literatürüne kazandırmıştır. Ayrıca alıntılar yoluyla Hint flora ve faunasına ait çok sayıda terim İslâm tıp literatürüne girmiştir.