Klasik Türk Şiirinde Peykan

Abstract

Klasik Türk şiirinde peykân kelimesi şairler tarafından sıkça kullanılarak beyitlere konu olmuştur. Bu kelime, tek başına kullanılırken başka kelimelerle de terkip yapılarak kullanılmıştır. Bu çalışmada, peykân kelimesinin Klasik Türk şiirindeki anlam çeşitliliği tespit edilmeye çalışmıştır. Öncelikle peykân kelimesinin sözlüklerdeki anlamları incelenmiştir. Daha sonra her yüzyılda bulunan divanlardaki beyitler incelenerek, peykân kelimesinin kullanım sıklığı, anlam çeşitliliği ve teşbih unsuru olarak kullanımı örnek beyitler içinde sunulmuştur. Peykânın divan şiirinde teşbih unsuru olarak kullanımı önemli bir yere sahiptir. Şairler, peykân kelimesini gerçek anlamı olan “Okun ucundaki sivri demir parçası, temren” dışında da kullanmışlardır. Bu anlamının haricinde peykân kelimesinin farklı şekillerde kullanımı karşımıza çıkmaktadır. Sevgili ve onun güzellik unsurları Klasik Türk şiirinin temel yapısını oluşturmaktadır. Aynı zamanda sevgilinin fiziksel özellikleri, özellikle de yüzüne ait unsurlar şairler tarafından beyitlere çok sık konu olmuştur. Şairler, Klasik Türk şiirinde sevgiliye ait kavramlarda ve sevgiliden bağımsız olarak kullanılan terkiplerde peykân kelimesinden sıklıkla yararlanmışladır. Bu çalışmada 176 şairin divanlarından seçilen beyitlerin günümüz Türkçesi verilerek peykân kelimesinin klasik Türk şiirinde şairler tarafından nasıl kullanıldığı belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışmaya katkısı olması açısından 14.-19. Yüzyıllar arasında şiir yazan şairlerin peykân kelimesini kullanım sıklıkları sayısal veriler ve grafikler ile de incelenmiştir. Bu grafiklerde kelime yüzyıllara ve şairlere göre tasnif edilmiştir. Ayrıca kelimenin kullanım sayısı, bu kelimeyi kullanan şair sayısı ve kelimenin yüzyıllardaki toplam kullanım sayısı istatistiki bilgi olarak okuyucuya sunulmuştur. Burada yer verilmiş olan teşbih unsurları bu çalışmaya dahil edilen ve incelenen divan çalışmalarında yer alan örneklerle sınırlıdır. Klasik Türk şiirinde bulunan diğer bütün divanlar incelendiğinde peykân kelimesinin farklı anlamlara gelebileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

In classical Turkish poetry, the word peykân was frequently used by poets and became the subject of couplets. This word is used both alone and in combination with other words. In this study, the diversity of meanings of the word peykân in Classical Turkish poetry has been tried to be determined. First of all, the meanings of the word peykān in dictionaries were examined. Then, by analyzing the couplets in the divans of each century, the frequency of use of the word peykân, its diversity of meanings and its use as an element of metaphor are presented in sample couplets. The use of the peykan as an element of simile has an important place in divan poetry. Poets also used the word peykân in other than its literal meaning of "pointed piece of iron at the end of an arrow, temren". Apart from this meaning, the word peykān is used in different ways. The beloved and her beauty elements constitute the basic structure of Classical Turkish poetry. At the same time, the physical characteristics of the beloved, especially the elements of her face, were frequently the subject of couplets by poets. In Classical Turkish poetry, poets frequently used the word peykân in the concepts belonging to the lover and in compositions used independently of the lover. In this study, it has been tried to determine how the word peykân is used by poets in classical Turkish poetry by giving the couplets selected from the divans of 176 poets in contemporary Turkish. In order to contribute to the study, the frequency of use of the word peykân by poets who wrote poetry between the 14th-19th centuries was also analyzed with numerical data and graphs. In these graphs, words are classified according to centuries and poets. In addition, the number of uses of the word, the number of poets using this word and the total number of uses of the word in centuries are presented to the reader as statistical information. The elements of metaphor included here are limited to the examples included in this study and in the analyzed divan works. When all other divans in classical Turkish poetry are analyzed, it should be taken into consideration that the word peykân can have different meanings.