Mütenebbî’yi Gidenlerin Arkasından Bakarken İzlemek

Abstract

Arap şiirinin geleneksel biçimi olan kasidelerde nesîb/teşbîb olarak kavramlaşmış bir girizgâh bölümü bulunmaktadır. Burada şair, sevgilisi ile buluştuğu yerlere gelir, ondan ve onun yaşadığı yerlerden geriye kalan nesnelerle ünsiyet ederdi. Gidenlerin ardından ağıt yakarmışçasına feryat eder ve özlemini farklı üsluplarla dile getirirdi. Böyle bir giriş Cahiliye şiirinin karakteristiği olmuş ve ilerleyen yüzyıllar boyunca Arap şairleri de bunu, biçimsel bir özellik olarak takip etmişlerdir. Nesîb/teşbîb bölümünde anlatılanlar zamanla edebi maharet ve özgünlüğü ortaya koymanın bir kıstası haline gelmiştir. Bu meyanda nitelikli bir özlem edebiyatı sunan şairlerden birisi de Ebu’t Tayyib el-Mütenebbî’dir (öl. 354/965). Şair divanındaki pek çok kaside girişinde ayrılığı bir sorun olarak işlemiş ve onun acısını oldukça ilgi çekici üsluplarla anlatmıştır. Bu çalışmada, Mütenebbî’nin herhangi bir çalışmada müstakil olarak ele alınmayan nesîb/teşbîb bölümlerindeki ayrılık konusu incelenmiştir. Şairin divanının pek çok açıdan incelendiği fakat bu konunun bağımsız olarak ele alınmadığını görmek bu çalışmanın hareket noktası olmuştur. Çalışmada şairin divanı bu çerçevede taranmış ve birden fazla örneği olan beyitler bir araya getirilerek şairin ayrılık tasvirleri başlıklar halinde bir araya getirilmiştir.