Geçmişten Günümüze Anadolu da Ağaç Kültünün İzleri

Abstract

Tarihin başlangıcından itibaren doğa ile iç içe yaşayan insan doğada var olan birtakım canlı ve cansız varlıklara anlamlar yüklemiştir. Değer verilen bu varlıklardan biri de ağaçtır. Ağaç, yaprağıyla, çiçeğiyle, köküyle, oksijeniyle insanoğlunun doğumundan ölümüne kadar hayatının her alanında ihtiyaç duyduğu bir tabiat varlığı olmuştur. Ağaç kültü, tarihin derinliklerinden günümüze kadar içerisinde barındırdığı kutsallıkla birçok toplumda ve dinde önemli bir yer edinmiştir. Tanrı ile iletişim aracı olmuş, kozmik olarak hayatın başlangıcı kabul edilmiş, kötü ruhları kovma, hastalıklara şifa aracı olarak yapılmış, tabiat olaylarını etkilemede, defin törenlerinde, bitkilerin kökenleriyle ilgili mitolojilerde yerini almıştır. Tarihi süreç içerisinde ağaca yüklenen bu kutsiyet insanlık tarihiyle toplumların kültürel hayatında var olmaya devam etmiştir. Bu kutsiyette hayat ağacı gibi bazı ağaçlar diğerlerine nazaran öne çıkmış, mitolojiler ve efsanelerde Tanrının dünyayı birlikte yarattığı araç olarak yerini almıştır. Bu çalışmamızda farklı toplumlar ve dinler içinde ağaçların kültürel anlamları ile sembolik özellikleri ele alınarak başta ilahi menşeli dinler ve geleneksel Eski Türk inanç sistemindeki ağaç kültünün niceliği ve nasıl şekillendiği ele alınmış, Anadolu coğrafyasında ağaç kültü etrafında oluşan inanışlar ile uygulamaların halk üzerindeki etkileri araştırılmıştır. Anahtar Kelimeler: Ağaç Kültü, Halk İnanışları, Hayat Ağacı, Kayın Ağacı, Orman Kültü

From the beginning of history, man living in intertwined with nature has attributed meanings to some living and inanimate beings that exist in nature. One of these valued assets is the tree. The tree, with its leaf, flower, root and oxygen, has become a natural asset that human beings need in every aspect of their lives from birth to death. The cult of trees has gained an important place in many societies and religions with the sanctity it contains from the depths of history to the present day. It has been a means of communication with God, it has been accepted as the beginning of life as a cosmic, it has been made as a means of expelling evil spirits, healing diseases, it has taken its place in affecting natural events, in burial ceremonies, in mythologies related to the origins of plants. This sanctity, which was imposed on the tree in the historical process, continued to exist in the cultural life of societies with the history of humanity. In this holiness, some trees, such as the tree of life, came to the fore compared to others, and took their place in mythologies and legends as the tool that God created the world together. In this study, the cultural meanings and symbolic features of trees in different societies and religions were discussed, especially the religions of divine origin and the quantity of the tree cult in the traditional Old Turkish belief system and how it was shaped were discussed, and the beliefs and the effects of practices formed around the tree cult in the Anatolian geography were investigated. Keywords: Tree Cult, Folk Beliefs, Tree of Life, Beech Tree, Forest Cult