Sahâbîlerin Tâbiînden Hadis Rivayeti (Ka’b el-Ahbâr Özelinde)

Abstract

Bu bildiri, İbn Hacer el-Askalâni’nin, Nüzhetü’s-sâmi’în fî rivâyeti’s-sahâbe mine’t-tâbi’în adlı eserinde yer alan sahâbîlerin tâbiînden olan Ka’b el-Ahbâr’dan rivayet ettikleri hadislerin tahrîcini konu edinmiştir. Hatîb el-Bağdâdî’nin (ö.463/1071) Rivâyetü’s-sahâbe mine’t-tâbiʿîn’ adlı günümüze ulaşmayan ve bir cüzden müteşekkil eseri bulunmaktadır. Bu eseri, İbn Hacer (ö.852/1448), Nüzhetü’s-sâmiʿîn fî rivâyeti’s-sahâbe mine’t-tâbiʿîn eserinde ravi isimlerini alfabetik olarak sıralayarak ihtisar etmiştir (İbn Hacer el-Askalânî, 1415). Bu çalışmada, öncesinde Yahudi iken, Hz. Peygamberin vefatından sonra İslam’la müşerref olmuş ve tâbiînden kabul edilen Ka’b el-Ahbâr’dan sahâbîlerin rivayet etmiş oldukları hadislerin sıhhatinin ortaya konulması amaçlanmıştır (İbn Hacer el-Askalânî, 1415, s. 81-111). Sahâbîler birbirlerinden hadis öğrenip naklettikleri gibi, tâbiînden de bilgi alıp rivayette bulunmuşlardır. Bu durumun ana sebebi, Hz. Peygamber’in hadis öğrenme hususunda teşvikleridir. İsnad sisteminde aslolan, ravinin hadisi, kendisinden yaşça ve ilim bakımından büyük alimden veya şeyhinden almasıdır. Tâbiînin sahâbîden rivayet alması gerekiyor iken, ilmi, tarihi ve sosyal nedenlerden dolayı bazı sahâbîler, tâbiînin önde gelen hadis alimlerinden rivayette bulunmuş ve hadisin senedi “sahâbî → tâbiî → sahâbî → Resûlullah” şeklinde tezahür etmiştir (Şahyar, 2010, s. 125). Sahâbîlerin tabaka, ilim ve fazilet yönünden kendilerinden daha aşağı derecede olan tâbiînden hadis rivayet etmeleri, hadis talebesinin ya hataya düşmesine ya da isnadda takdim-tehir olduğu vehmine kapılmasına sebep olabilmektedir. Bu ihtimale binaen, bu rivayetlerin sıhhatini belirlemek için sahabenin tâbiînden naklettikleri rivayetler dikkatlice incelenmesi gereken önemli bir konudur. Bu araştırmada, genel olarak, dokümantasyon yöntemlerinden; kavram tahlili, örnekleme, sorun belirleme, veri toplama, verileri değerlendirme / yorumlama ve içerik analizi teknikleri kullanılmıştır. Araştırmada İbn Hacer (ö.852/1448)’in Nüzhe adlı eserinde yer verdiği Kâ’b el-Ahbâr’dan sahâbîlerin naklettikleri yirmi dokuz rivayetin tahrîci yapılmıştır. Bunlardan on dokuz rivayetin makbul, dokuz rivayetin ise merdûd olduğu tespit edilmiş olup bir rivayet hakkında ise belirgin bir hükme varılamamıştır.

This paper deals with the authentication of the hadiths narrated by the Sahaba from Ka'b al-Akhbār, who was one of the tābi'īn, in Ibn Hajar al-Askalānī's Nuzhāt al-sāmi'īn fī rivāyat al-sahāba mine al-tābi'īn. Khatīb al-Baghdādī's (d.463/1071) Rivāyat al-sahāba mine al-tābiʿīn, which has not survived and consists of one volume. Ibn Ḥajar (d.852/1448) has summarised this work by listing the names of the narrators alphabetically in his work Nuzhāt al-sāmiʿīn fī rivāyat al-sahāba mine al-tābiʿīn (Ibn Ḥajar al-Askalānī, 1415). In this study, it is aimed to reveal the authenticity of the hadiths narrated by the Sahaba from Ka'b al-Ahbār, who was a Jew before and converted to Islam after the Prophet's death and was accepted among the tābiīn (Ibn Hajar al-Askalānī, 1415, p. 81-111). The Sahaba learnt and narrated hadith from each other, and they also learnt and narrated from the tâbiîn. The main reason for this situation is the Prophet's encouragement to learn hadith. While the tâbiîn were supposed to receive narrations from the sahaba, due to scholarly, historical and social reasons, some sahâbîs narrated from the leading hadith scholars of the tâbiîn and the hadith's senedi was manifested as "sahâbî → tâbiî → sahâbî → Rasûlullah" (Şahyar, 2010, p. 125). The fact that the Sahâbîs narrated hadith from the tâbiîn, who were inferior to them in terms of stratum, knowledge and virtue, may cause the student of hadith to make a mistake or to assume that there is a presentation-introduction in the isnad. In order to determine the authenticity of these narrations, the narrations narrated by the sahaba from the tâbiîn are an important issue that should be carefully examined. In this study, concept analysis, sampling, problem determination, data collection, data evaluation/interpretation and content analysis techniques from documentation methods were generally used. In this study, twenty-nine narrations narrated by the sahaba from Ka'b al-Ahbār, which Ibn Hajar (d.852/1448) included in his work Nuzheh, are analysed. Of these, nineteen narrations were found makbul, nine narrations were found merdūd, and no clear judgement could be made about one narration.