Şahabettin Süleyman ve Köprülüzade Mehmet Fuat'ın Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı adlı eserinin modern edebiyat tarihçiliği açısından değerlendirilmesi

Abstract

Bir milletin edebiyatını edebi eserlerinden yola çıkarak inceleyen edebiyat tarihçiliğinin ilk örnekleri Batı'da görülür. Avrupa'da ulus merkezli düşüncenin yayılmasıyla millî bir kimlik kazanan edebiyat, aynı zamanda bilimsel yaklaşımın konusu olur. Bu çerçevede ortaya çıkan edebiyat tarihçiliği, özellikle Hippolyte Taine ve Gustave Lanson'un çalışmalarıyla derinlik kazanır. Taine, edebiyatı toplumun bir ifadesi şeklinde görerek “ırk-muhit-zaman” teorisini geliştirir. Gustave Lanson ise edebiyat tarihini medeniyet tarihinin bir parçası olarak görür. Türk edebiyatında edebiyat tarihçiliğinin ilk örnekleri tezkireler olsa da Tanzimat’tan sonra Batı’dan gelen pozitivist anlayış, edebiyatın da sistemli bir şekilde değerlendirilmesine imkân sağlar. Bu bağlamda Abdülhalim Memduh'un 1888 yılında yazdığı Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye adlı eseriyle birlikte, “edebiyat tarihi” ibaresi Türk edebiyatında da görünürlük kazanır. Bundan sonra edebiyat tarihi adı altında eserler yazılmaya başlasa da bu eserler daha çok klasik tezkireciliğinin devamı niteliğindedir. Şahabettin Süleyman ve Köprülüzade Mehmet Fuat'ın müşterek eseri olan Yeni Osmanlı Tarih-i Edebiyatı ise modern edebiyat tarihçiliğine örnek teşkil eder. Edebiyat tarihini toplumun bir parçası olarak gören Köprülü ve Şahabettin Süleyman, eserde yöntem belirterek Batı temelli yeni bir edebiyat tarihçiliği modeli sunar. Bu çalışmada, eserin hangi koşullar altında modern edebiyat tarihçiliğine örnek teşkil edebileceği değerlendirilecektir.

The first traces of literary history, which records the literature of nations, are found in the West. Literature, which gained a national character with the development of nation-oriented ideas in Europe, gained a scientific perspective. In this context, the first methodological approaches begin to appear in literary history. Thus, literary historiography draws its own path over time as a result of research. The first examples in Turkish literary history are the biographies. After the Tanzimat, with the positivist approach coming from Europe, literature was evaluated in a more methodical way. In 1888, the expression “literary history” appeared in Turkish literature when Abdülhalim Memduh wrote the work called Tarih-i Edebiyat-ı Osmaniye. After this work, many works were written under the name of literary history, continuing the tradition of classical biographies. The work titled New Ottoman History of Literature, written jointly by Şahabettin Süleyman and Köprülüzade Mehmet Fuat, is one of the first examples of modern literary historiography. The work that is the subject of this study was transcribed into Latin letters and examined in terms of the topics it addressed. In line with this purpose, the first part of the study includes literary historiography, literary historiography in the West, and Turkish literary historiography. In the second part, the work is introduced and Şahabettin Süleyman and Köprülüzade Mehmet Fuat’s views on literary history are revealed. In the last part of the study, the translation of the work into Latin letters is given and the original text of the work is presented.