Muhammed b. Hüseyin’in Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds Tercümesi (inceleme-metin)

Abstract

İran’da yetişmiş büyük sûfî ve şair Molla Abdurrahman Câmî (öl. 898/1492), tasavvufî derinliği ve zarif üslubuyla Türk edebiyatını da etkilemiştir. Câmî, şiirin hemen her türünde kaleme aldığı eserlerinin yanı sıra mensur yazılarıyla da hem İran hem Osmanlı entelektüel çevrelerinde derin izler bırakmıştır. Câmî’nin eserleri arasında yer alan Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds adlı sûfî tabakât kitabı ise İslam dünyasında büyük yankı uyandırmış ve önemli bir değer kazanmıştır. Bu çalışma, Molla Abdurrahman Câmî’nin Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds adlı Farsça olarak yazılmış olan tasavvuf tabakât eserinin XVII. yüzyıl Osmanlı sahasında Muhammed b. Hüseyin tarafından yapılan tercümesini konu almaktadır. Bu tercüme Anadolu sahasında Lâmiî Çelebi (öl. 938/1532)’nin tercümesinden sonra kaleme alınan ikinci Türkçe tercümedir. Söz konusu tercüme, klasik tercüme anlayışı çerçevesinde hazırlanmış olup mütercimi tarafından ayrıca bir isimlendirmeye tabi tutulmamış ve doğrudan Terceme-i Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds olarak anılmıştır. Çalışma; giriş, üç ana bölüm ve sonuç kısımlarından oluşmaktadır. Girişte, Molla Câmî’nin Nefehâtü’l-Üns adlı kaynak eseri, eserin telif süreci, menşei, üzerine yazılan haşiyeler, farklı dillere yapılan tercümeleri ve özellikle Türkçe çevirileri üzerine yapılan çalışmalar ele alınmıştır. Birinci bölümde, mütercim Muhammed b. Hüseyin’in hayatı, bilinen eserleri ve Nefehâtü’l-Üns Tercümesi’ni yazma amacıyla ilgili bilgilere yer verilmiştir. İkinci bölüm ise Nefehâtü’l-Üns Tercümesi’nin incelenmesine ayrılmıştır. Bu bölümde tercüme eser, öncelikle içerik yönünden değerlendirilmiş ardından eserin diğer tercümelerle mukayesesi yapılmıştır. Ayrıca eser, üslup, söz varlığı, secili anlatım ve manzum parçalar gibi çeşitli yönlerden ayrıntılı olarak incelenmiştir. Üçüncü bölüm tercüme eserin çeviri yazılı metnine ayrılmış olup öncesinde bu metnin hazırlanmasında izlenen yöntem açıklanmış ve metinden notlar ilave edilmiştir. Bunun yanı sıra metne yardımcı olması amacıyla tercüme metinde geçen, seçme kelimelerden oluşan bir sözlük bölümü eklenmiştir. Çalışmanın sonuç kısmında ise elde edilen bulgular değerlendirilmiş ve Muhammed b. Hüseyin’in tercüme eserinin Türk edebiyatı ve tercüme geleneği içerisindeki yeri ortaya koyulmaya çalışılmıştır.Molla Abdurrahman Câmî (d. 898/1492) was a renowned sufi and poet who grew up in Iran. He influenced Turkish literature with his deep Sufism and graceful style, leaving a lasting impact on both Iranian and Ottoman intellectual circles through his works in nearly every genre of poetry and prose. Câmî’s sufi biographical work, Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds, sparked considerable excitement in the Islamic world and gained significant recognition. This study examines the 17th-century Ottoman translation of Molla Abdurrahman Câmî’s Persian sufi work, Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds, by Mohammad b. Hussein. This second Turkish translation, created after Lâmiî Çelebi (d. 938/1532)’s version in Anatolia, was produced within the framework of classical translation and was not given a separate title by the translator, but was simply referred to as Translation of Nefehâtü’l-Üns min Hadarâti’l-Kuds. This study consists of an introduction, three main sections, and a conclusion. The introduction discusses Molla Cami’s Nefehâtü’l-Üns, the process of its composition, its origin, the commentaries written on it, its translations into different languages, and especially the studies conducted on its Turkish translations. The first chapter provides information about the translator Mohammad b. Hussein’s life, his known works, and his motivation for translating Nefehâtü’l-Üns. The second chapter is devoted to the analysis of Translation of Nefehâtü’l-Üns. In this section, the work is first evaluated in terms of content, followed by a comparison with other translations. In addition, the work is examined in detail from various aspects such as style, vocabulary, selective narration, and rhymed passages. The third section is devoted to the translated text, preceded by an explanation of the method followed in preparing the text and notes added to the text. In addition, a selected glossary has been added to assist the reader. In the conclusion of the study, the findings are evaluated, and the place of Mohammad b. Hussein’s translation in Turkish literature and the tradition of translation are attempted to be revealed.