Türkiye ve İran 4. Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet

Abstract

Ders kitapları, resmî ideolojilerin somut ve geniş bir alanda değerlendirilmesini mümkün kılar. Ders kitapları arasında sahip olduğu içeriğinden dolayı kimlik ve kişilik belirlemesiyle ön plana çıkan Sosyal Bilgiler Ders kitabı resmî ideolojinin en iyi anlaşılacağı ders kitaplarından biridir. Resmî ideolojinin oluşturmak veya devam ettirmek istediği toplumsal cinsiyet rollerini ders kitapları aracılığıyla tespit etmek mümkündür. Bu çalışmanın amacı Türkiye ve İran ders kitaplarındaki görsellerde toplumsal cinsiyet durumunu ortaya koymaktır. Bu amaç ile iki ülkede devlete ait resmî okullarda okutulan güncel 4. sınıf Sosyal Bilgiler Ders kitaplarında kullanılan görseller incelenmiştir. Nitel araştırma gelenekleri ile yapılan çalışmada veriler doküman incelemesi yöntemiyle elde edilmiştir. Doküman incelemesiyle elde edilen veriler içerik analiziyle çözümlenmiştir. Bulgular, kadın ve erkek figürünün, (1) gösterilme sıklığı, (2) gösterildiği meslekler ve (3) eylemler olmak üzere üç kategori altında toplanmıştır. Çalışmada ulaşılan sonuçlara göre, Türkiye ve İran ders kitaplarındaki görsellerde erkek figürünün, gösterilme yoğunluğu, gösterildiği meslek ve eylemler açısından kadın figüründen daha fazla temsil edildiği diğer bir ifade ile geleneksel toplumsal cinsiyet rollerine uygun olarak verildiği sonucuna ulaşılmıştır. Her iki kitapta erkek lehine ortaya çıkan sonuçlar ile beraber ders kitaplarında geleneksel aile özelliklerinin yanında modern aile özelliklerine de yer verildiği, toplumda erkeklere atfedilen bazı meslekler ile kadınların da gösterildiği, toplumda kadınlara atfedilen bazı eylemler ile erkeklerin de temsil edildiği saptanmıştır. Çalışmada kitaplardaki görsellerde ortaya çıkan bu değişimlerin kitaplardaki metinler açısından nasıl olduğunun araştırılması önerilmektedir.