Türk siyasal hayatında cumhurbaşkanı seçimleri

Abstract

TÜRK SİYASAL HAYATINDA CUMHURBAŞKANI SEÇİMLERİ Mustafa Serhan YÜCEL Türkiye Cumhuriyeti, kurulduğu 1923 yılından 2012 yılına kadar 19 kez cumhurbaşkanı seçimi yaşamış; bunların 18’inde cumhurbaşkanı parlamento tarafından seçilirken, 1980 yılında yapılan cumhurbaşkanı seçimi sonuçsuz kalmıştır. 1982 yılında ise Kenan Evren, 1982 Anayasasına konulan bir madde ile referandum sonucu cumhurbaşkanı olmuştur. Cumhuriyetin ilan edildiği gün yapılan ilk cumhurbaşkanı seçiminde 1921 Anayasası hükümleri geçerli olmuş, daha sonra kabul edilen 1924 Anayasası döneminde on, 1961 ve 1982 Anayasası dönemlerinde de dörder kez cumhurbaşkanı seçimi yapılmıştır. Seçimlerde Mustafa Kemal Atatürk ve İsmet İnönü dörder kez, Celâl Bayar üç kez, diğer cumhurbaşkanları da birer kez bu göreve gelmişlerdir. Parlamenter sistemlerde cumhurbaşkanlarının yetki ve sorumlulukları kısıtlı olmasına rağmen Türkiye’deki devlet geleneği ve refleksler cumhurbaşkanlığı makamına bakışı derinden etkilemiş, Türkiye’deki cumhurbaşkanı seçimlerinde başta silahlı kuvvetler olmak üzere basın, yargı bürokrasisi, sermaye gibi diğer birçok dış etmen etkili olmuştur. Dolayısıyla Türkiye’de cumhurbaşkanı seçimlerinde süreç siyasal yaşamın tümünü kapsamaktadır: Uluslararası konjonktür ve dünya düzeniyle siyasal ve ekonomik gelişmelere değinmeden Türkiye’de cumhurbaşkanı seçimlerini anlamak mümkün değildir. Bu nedenle araştırmada iç ve dış gelişmelerin çerçevesinde Türk Cumhuriyeti’nin kısa siyasi tarihi de verilmiş, cumhurbaşkanı seçimlerinin yanı sıra siyasal yaşamda gerçekleşen milletvekili genel ve ara seçimleriyle yerel yönetim, senato seçimleri ve referandumlar da yer almıştır. Araştırma kapsamında anayasalarda cumhurbaşkanının seçimi, cumhurbaşkanında aranan nitelikler, cumhurbaşkanının görev süresi ve kaç kez seçileceği, cumhurbaşkanlığına aday olma usulü ve seçilebilmek için gereken oy miktarı gibi konular irdelenmiştir. Ayrıca cumhurbaşkanlarının yemin törenleri ve teşekkür konuşmaları da TBMM tutanaklarından alınmıştır

THE PRESIDENTAL ELECTIONS IN TURKISH POLITICAL LIFE Mustafa Serhan YÜCEL The republic of Turkey has witnessed 19 presidental elections from 1923, the foundation of the republic, to 2012. While the presidents were elected by the parliament in 18 of the elections, the presidental election in 1980 remained inconclusive. Kenan Evren became the president by the ratification of the 1982 Constitution as a result of constitutional referendum in 1982. The 1921 Constitution provisions were effective in the first presidental election held on the declaration day of the republic. 10 presidental elections were held during the period of the 1924 Constitution, while 4 presidental elections were held during the 1961 Constitution and 4 presidental elections were held during the 1982 Constitution. In the three times, The others were each elected once. elections, Mustafa Kemal Atatürk and İsmet İnönü were elected four times, Celal Bayar was elected although presidents have limited power and responsibility in parliamentary systems, government traditions and reflexes in Turkey have profoundly effected the viewpoint to the presidential office. Thus, external factors such as notably the armed forces, the press, the judicial bureaucracy and the capital have been influential on the presidental elections in Turkey. Therefore, the process of the presidental elections includes all parts of political life in Turkey. It is not possible to understand the presidental elections in Turkey without referring the international systems, the world order, internal political and economic developments. Accordingly, this study outlines the brief political history of the Republic of Turkey within the frame of internal and external developments. In addition to the presidental elections; general elections for parliament, municipality and senate; and also referendums are included in the study. The study examines the presidental elections in the constitutions, required qualifications for presidents, term of office of the president, how many times a president can be elected, conditions of nomination, amount of votes needed. Besides, the minutes of oath-taking ceremonies and addresses of thanks taken from the records of the Grand National Assembly of Turkey are situated in the study. ..