Gerçek ve Mit Arasında Abdullah el-Battal

Abstract

Abdullah el-Battal, Emevîler döneminde (41-132/661-750) İslâm fetihlerinde önemli görevler üstlenen bir komutandır. Onun tarihî kişiliği ve seferleri göz önünde bulundurulduğunda bu durum açıkça ifade edilebilir. Bu görevlerde Battal’ın, Bizans (Doğu Roma) İmparatorluğu’na karşı kayda değer bir başarıya ulaştığı, söz konusu başarının onun kroniklerde bir kahraman olarak anılmasına neden olduğu anlaşılmaktadır. Bu makalede, Anadolu topraklarına (Bilâdü’r-Rûm) sefer düzenleyen Abdullah el-Battal’ın tarihsel varlığının kahraman anlatısına dönüşme süreci ve bunu besleyen temel unsurlar irdelenmektedir. İlk dönem İslâm tarihi kaynakları çerçevesinde yapılan bu inceleme, özellikle İbn A‘sem’in (ö. 320/932’den sonra) Kitâbü’l-fütûḥ ve İbn Asâkir’in (ö. 571/1176) Târihu medineti Dımaşḳ isimli eserlerindeki anlatı unsurları üzerinden ele alınmaktadır. Her iki müellifin Battal’ı kahraman olarak sundukları, bu doğrultuda konu edindikleri içeriklerinden anlaşılmaktadır. Müelliflerin Battal’a dair sundukları tasvirlerde yaşadıkları çağın siyasî vaziyeti, mezhebî kimlikleri ve otorite ile kurdukları ilişkinin belirleyici olduğu söylenebilir. Bu çerçevede öncelikle Battal’ın hayatı, seferleri ve katıldığı cihad hareketleri, akabinde ise kahramanlaşarak anlatıya makalenin temel odak noktalarını oluşturmaktadır.