Azerbaycan Türkçesinde fiil çatısı

Abstract

Dili hem öğrenmek hem de doğru kullanmak amacıyla dilin mantığını kavrayabilmenin yolu cümlelerde kullanılan temel unsurlar arasındaki ilgiyi anlamaktan geçmektedir. Bu tezin ana konusu olan Azerbaycan Türkçesinde fiil çatısı bu amaca hizmet eden bir konudur. Bu tezin ilk amacı Azerbaycan Türkçesinde fiilde çatı konusuna dair araştırmacıların bakış açılarını, konuya dair örneklerini, tanım ve tasniflerini incelemek ve bu alanda yapılacak olan çalışmalara bir katkı sağlamaktır. Bir diğer amaç ise bir dilin iki şivesi olan Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesinde fiilde çatı konusu ile ilgili benzerliklere ve farklılıklara değinilerek bu iki şivenin yakınlığını vurgulamaktır. Bu tezde belirlenen amaçların gerçekleştirilebilmesi için çalışmanın ilk bölümünde Türkiye Türkçesinde fiil çatısı tanımları ve tasnifleri incelenmiştir. Konu ile ilgili araştırmacılar arasında bulunan fikir ayrılıkları vurgulanmıştır. İncelemeler doğrultusunda sunulan çatı tasnifi ile ilgili örneklendirmelere yer verilmiştir. İkinci bölümde, öncelikle Türkiye’de yazılan lehçe kitaplarında Azerbaycan Türkçesinde fiil çatısı konusu incelenmiştir. Devamında Azerbaycan Türkçesinde fiil çatısı ile ilgili bu şive sahasındaki araştırmacılar tarafından yapılan tanım ve tasnifler incelenmektedir. Azerbaycan Türkçesinde fiil çatısı tanımı ve tasnifi meselesinden sonra üçüncü bölümde ise, iki şivede kullanılan fiil çatısı ekleri incelenmiştir. Kullanılan ekler ile ilgili hem Türkiye sahasından hem de Azerbaycan sahasından araştırmacıların görüşlerinden ve konu ile ilgili örneklerden yararlanılmıştır. Çalışmanın sonucunda Azerbaycan Türkçesi ve Türkiye Türkçesi arasında fiilde çatı konusu ile ilgili çok büyük farklılıkların olmadığı gösterilmiştir. Var olan farklılıklar daha çok kullanılan ekler ile ilgilidir. İki şive arasındaki yakınlık vurgulanmıştır. Bu çalışmanın iki şive arasında yapılacak olan araştırmalara katkı sağlayacak bir kaynak olabileceği düşüncesindeyiz.

Comprehending the logic of language in order to learn and use it properly depends on understanding the relation between the fundamental elements in sentences. The main topic of this thesis, the voice of verb in Azerbaijani Turkish serves this purpose. The first purpose of this thesis to investigate the views of researchers, their examples, descriptions and classifications in order to contribute to the studies in this field. The other purpose is to highlight the similarities between Azerbaijani Turkish and Turkey’s Turkish which are two dialects of one language on the voice of verb structures. The voice of verb in Turkey’s Turkish is investigated in order to achieve these purposes in the first chapter of this thesis. The differences between researches in this topic are highlighted. There are some examples given on the classification of voices of verb that are derived from researches. In the second chapter, the topic of voice of verb in Azerbaijani Turkish in the books written on the dialects, especially in Turkey, is investigated. Afterwards, descriptions and classifications on the voice of verb in Azerbaijani Turkish that are made by researches are examined. Following the examination of the voice of verb in Azerbaijani Turkish, suffixes in both dialects for the voice of verb are investigated on the third chapter. The views and examples from both Turkey and Azerbaijan fields on the usage of suffixes are utilised in this chapter. It is demonstrated at the end of this study that there are no great differences in Azerbaijani Turkish and Turkey’s Turkish on the voice of verb. The differences are mostly in the usage of suffixes. The similarities between two dialects are highlighted. It is thought that this study will contribute as a resource in the research of these two dialects.