ZEMAHŞERİ’NİN KEŞŞAF TEFSİRİ ÖZELİNDE MÜŞAKELE ÜSLUBU

Abstract

Lafız ve mana bakımından muciz bir beyana sahip olan Kur’an, indirildiği Arap dilinin edebi sanatlarını en yüksek bir üslupta kullanmıştır. Bu anlatım üsluplarından birisi de müşakeledir. Cahiliye şiirinde de kullanılan ve ifadede aynı lafzın farklı anlamlarda kullanılmasına imkân vererek ifadeye estetik değer katan bu üslup Kur’an’da da yerini almıştır. Erken dönem belagat ve tefsir kaynaklarında farklı lafızlarla ifade edilmesine karşın nihayet “müşakele” ile kavramlaşan bu üslup, bazı “müşkil” ayetlerin İslam akidesine uygun düşecek şekilde anlaşılmasında yararlı olmuştur. Bu sanatı “müşakele” kavramı ile kullanan müfessirlerden biri de Zemahşeri’dir. Telifi olan “el-Keşşâf” tefsirinde bazı ayetlerin yorumunda bu sanatı kullanmış ve ona göre tefsirini yapmıştır. Bu araştırma el-Keşşaf tefsiri özelinde Zemahşeri’nin “müşakele” üslubunu ortaya koyacaktır. Giriş bölümünde müşakele üslubuna dair literatür taraması yapılacaktır. Birinci bölüm kısaca Zemahşeri ve el-Keşşâf tefsiri hakkında bilgi verecektir. İkinci bölümde ise el-Keşşâf tefsirinin içerisinde müfessirler tarafından “müşakele” bulunduğu ifade edilen ayetlerin tefsirindeki yaklaşımını ele alacaktır.