BİR DİSPOSİTİF FORMU OLARAK BORÇLANDIRMA: DÖVÜŞ KULÜBÜ, MR. ROBOT VE SQUID GAME’İ DİSTOPYA OLARAK OKUMAK

Abstract

Michel Foucault’nun 1970’lerin ortasında önerdiği, ancak, tam olarak geliştirmediği dispositif kavramı, son yıllarda siyaset felsefesinin önemli tartışma ve uygulama konularından birine dönüşmüştür. Dolayısıyla, içeriği ve sınırları tam olarak çizilmemiş olan dispositif hem farklı yorumlamaların konusunu oluşturmakta hem de önemli bir analiz aracı olma potansiyeli taşımaktadır. Bu çalışma, dispositif kavramını farklı düşünürlerin perspektiflerinden ele alarak tartışmakta ve analitik bir çerçeve sunmaktadır. Sonrasında, borçlandırmayı neo-liberal kapitalist düzenin bir dispositifi olarak önermektedir. Çalışma, borçlandırma dispositifinin iktidar ve bilgi ilişkilerindeki rolünü ve işlevini göstermek amacıyla son dönemde oldukça ilgi çeken Dövüş Kulübü (1996/ 1999), Mr. Robot (2015-2019) ve Squid Game (2021) adlı kültürel eserleri birer distopik tür olarak önermekte ve analiz etmektedir. Çalışma, analize tâbi üç eserin de 1990’lardan itibaren gelişen neo-liberal kapitalist düzenin yarattığı siyasal, kültürel ve ekonomik ilişkilere dair önemli perspektifler sunduğunu ve bunların sorunsallaştırılması için önemli araçlar sağladığını savunmaktadır. Farklı zamanlarda geçmelerine rağmen, bu üç yapım, anti-kapitalist birer eleştiri sunarak neo-liberal düzende, hegemonik kültür ve normlar üzerinden bireylerin nasıl özneleştirildiklerini göstermektedir. Bu bağlamda, çalışma, siyaset felsefesi literatürüne ve aynı zamanda Foucault’cu çalışmalara bir katkı sunmaktadır.