XIX.-XX. Yüzyıllar Arasında Türkistan’a Giden Bazı Doktor ve Doğa Bilimci Seyyahların Bölge Sağlığına Etkileri

Abstract

XIX. yüzyılda, yerel halk büyük ölçüde geleneksel tıp yöntemlerinden faydalanıyordu. Şifacılar, çok çeşitli tıbbi bitkiler, mineraller ve hayvansal ürünler kullanarak tedaviler uyguluyordu. Kan alma, ısıtma, terletme ve tıbbi sülük kullanımı toplumda oldukça yaygındı. Dönemin hekimleri, bitki ve mineral temelli hazır ilaçların yanı sıra sülfürik ve nitrik asit gibi maddelerin hazırlanma yöntemlerini de biliyordu. Temiz olmayan su tüketiminin yol açtığı hastalıklar oldukça çeşitlilik gösteriyordu. Rişta ve yarra afgani gibi deri hastalıklarının yanı sıra göz hastalıkları da sıklıkla görülüyordu. Ayrıca kolera, veba ve tifüs gibi salgın hastalıklar yüksek ölüm oranlarına neden oluyordu. XIX. yüzyılın ilk yıllarından itibaren Türkistan'a çeşitli misyonlar kapsamında giden doktorlar ve doğa bilimciler gerek bilimsel merakları gerekse mensubu oldukları ülkelerin menfaatleri ve istekleri doğrultusunda önemli araştırmalar gerçekleştirmiştir. Rusya bölge ile ilgili hedeflerine ulaşmak ve bölgedeki hakimiyetini kuvvetlendirmek adına doğa bilimciler ve doktorlardan faydalanmıştır. XIX. yüzyılın ikinci yarısında Türkistan’ın işgaliyle birlikte, Rus askerlerine ve yeni gelen göçmenlere hizmet vermek amacıyla hastaneler kurulmuştur. Yerel halka hizmet eden dispanserler ve poliklinikler hizmete açılmıştır.

In the 19th century, the Turkestan locals largely benefited from traditional medical methods. Healers applied treatments using a wide variety of medicinal plants, minerals and animal products. Bloodletting, heating, sweating and the use of medicinal leeches were quite common in the society. In addition to ready-made medicines based on plants and minerals, the physicians of the period also knew the methods of preparing substances such as sulfuric and nitric acid. The diseases caused by the consumption of unclean water were quite diverse. In addition to skin diseases such as rishta and yarra afghani, eye diseases were also frequently seen. In addition, epidemic diseases such as cholera, plague and typhus caused high mortality rates. From the early years of the 19th century onwards, doctors and naturalists who went to Turkestan as part of various missions conducted important research both in line with their scientific curiosity and the interests and demands of the countries they were a part of. Russia benefited from naturalists and doctors in order to achieve its goals regarding the region and to strengthen its dominance in the region. With the occupation of Turkestan in the second half of the 19th century, hospitals were established to serve Russian soldiers and newly arrived immigrants. Dispensaries and polyclinics serving the local population have been opened.