İklim değişikliğinin mahsul verimi üzerindeki etkisi

Abstract

Bu çalışma, Türkiye’de buğday, patates, pirinç, muz ve soya fasulyesi ürünlerinin verimliliklerinin iklim değişkenleri (sıcaklık, yağış ve CO2 seviyesi) karşısındaki tepkilerini ampirik olarak analiz etmektedir. Ampirik analizde, Otoregresif Gecikmesi Dağıtılmış (ARDL - Autoregressive Distributed Lag) modeli kullanılmış ve hem uzun dönemli eşbütünleşme ilişkileri hem de kısa dönemli dinamik etkiler ürün bazında detaylı şekilde incelenmiştir. Buğday ve patates üretiminde iklim değişkenleri ile uzun dönemli denge ilişkisi tespit edilmişken; pirinç, muz ve soya fasulyesi için yalnızca kısa dönemli etkiler gözlemlenmiştir. Çalışmanın bulgularına göre buğday verimi, ılımlı sıcaklık artışları ve CO2 seviyeleri altında olumlu etkilenmekte; ancak aşırı sıcaklıklar ve fazla yağış, verimi düşürmektedir. Patates üretimi de benzer şekilde ılımlı iklim koşullarından fayda sağlarken, yüksek sıcaklık ve aşırı yağış koşulları üretimi olumsuz etkilemektedir. Pirinç, muz ve soya fasulyesi ise uzun dönemli iklim değişkenlerine tepki vermemekte, fakat kısa vadeli dalgalanmalardan etkilenmektedir. Özellikle CO2 gübreleme etkisi, muz ve soya üretiminde verimi artırırken; ani sıcaklık artışları veya aşırı yağışlar ile CO2'nin birlikte yükselmesi, bu ürünlerde verimi düşürücü bir etki yaratmaktadır. Çalışmada elde edilen bulgular, Türkiye tarımının iklim değişikliğine karşı ürün bazlı, hedefe yönelik adaptasyon stratejilerine ihtiyaç duyduğunu ortaya koymaktadır. Bu bağlamda, buğday ve patates için uzun vadeli kaynak yönetimi, kuraklık ve sıcaklık toleranslı tohum çeşitlerinin geliştirilmesi ve sulama altyapısının güçlendirilmesi önerilmektedir. Pirinç, muz ve soya için ise kısa vadeli iklim dalgalanmalarına karşı esnek üretim planlaması, kısa çevrimli çeşitlerin kullanımı, tahmin sistemlerinin yaygınlaştırılması ve etkin nem kontrolü öne çıkmaktadır. Ayrıca, politika düzeyinde hassas tarım teknolojilerine teşvik sağlanması, çiftçi eğitimlerinin yaygınlaştırılması ve iklim dayanıklı tarım uygulamalarının yaygınlaştırılması önerilmektedir. Bu çalışma, iklim değişikliğinin tarımsal üretime olan etkilerinin ürün özelinde değerlendirilmesinin ne denli önemli olduğunu vurgulamakta ve sürdürülebilir gıda güvenliği ile kırsal kalkınma hedefleri doğrultusunda uygulanabilir öneriler sunmaktadır. Anahtar Kelimeler: İklim Değişikliği, Tarımsal Verimlilik, ARDL.

This study provides a comprehensive empirical analysis of how climate variables—namely temperature, precipitation, and CO2 levels—affect the yields of five key crops in Türkiye: wheat, potatoes, rice, bananas, and soybeans. Utilizing the Autoregressive Distributed Lag (ARDL) framework, the research explores both long-run cointegration relationships and short-run dynamic responses to climatic changes on a crop-specific basis. The findings reveal that wheat and potato yields exhibit a stable long-term relationship with climate variables. Wheat benefits from moderate increases in temperature and CO2, yet is negatively affected by extreme heat and excessive precipitation. Similarly, potato yields are positively associated with moderate climate conditions but decline under prolonged heat and waterlogging. On the other hand, rice, banana, and soybean yields do not show any long-run association with climate variables, indicating that their responses are confined to short-run fluctuations. Notably, while CO2 fertilization positively affects banana and soybean yields, its interaction with excessive heat or rainfall can generate compounded stress effects, reducing productivity. The results underscore the need for differentiated climate adaptation strategies across crops. For wheat and potatoes, long-term adaptive responses such as breeding for heat and drought resistance, improved irrigation systems, and altered planting schedules are essential. For rice, bananas, and soybeans, flexible short-term strategies including weather-based advisories, short-cycle cultivars, and advanced drainage infrastructure are critical. At the policy level, the study recommends supporting precision agriculture, expanding farmer education programs, and fostering institutional collaborations for region-specific adaptation planning. By identifying crop-specific climate sensitivities, this study contributes to the growing body of literature on agricultural climate resilience and offers actionable insights for safeguarding Turkiye’s food security and rural livelihoods in the face of increasing climate variability. Keywords: Climate Change, Agricultural Productivity, ARDL.