Süheyl ü Nevbahâr’da söz yapımı: Birleştirme

Abstract

Tezin giriş bölümünde (1. bölüm) çalışmanın konusu, amacı, yöntemi, kapsam ve sınırlılıkları belirlenmiş; çalışmanın asıl malzemesini oluşturan Eski Anadolu Türkçesi (13-15. yy.) metinlerinden Süheyl ü Nevbahâr ve dili hakkında bilgi verilmiştir. Giriş bölümü konunun temel kavramlarından olan söz yapımı ve söz yapımı türleri hakkında genel bilgiler ile konuya ilişkin literatür ile sınırlandırılmıştır. İkinci bölümde çalışmanın teorik kısmına ayrılan söz yapımı türlerinden olan birleştirme yöntemi ayrıntılı olarak ele alınmış; bu konudaki görüşler analitik olarak irdelenmiştir. Son olarak bu bölümde değerlendirilen bilgilerin ışığında asıl bölüm için geliştirilen tasnif ortaya konmuştur. Tezin asıl ve üçüncü bölümünü oluşturan “Süheyl ü Nevbahâr’da Söz Yapımı: Birleştirme” başlığı altında eserdeki tüm beyitler tetkik edilmiş; söz varlığı üyesi olarak birleştirme yöntemiyle türemiş sözcükler belirlenen tasnif doğrultusunda tasvir edilmiş ve örneklendirilmiştir. Ayrıca listelenen birleşik sözcükler eski-yeni Türk dil ve lehçelerindeki benzer örneklerle de karşılaştırılmıştır. Son olarak çalışma esnasında yararlandığımız kaynaklar ve eserin kullanılmasında kolaylık sağlamak amacıyla hazırladığımız dizin ile çalışma sona ermiştir. Dizin özellikle çalışmada işlenen söz varlığı üyelerini toplu olarak görmek açısından da faydalı olmuştur. Bu çalışmada genel olarak Türkçede en işlek türetim aracı olan ekleme dışında birleştirme adı verilen türetim aracının da işlek olarak kullanıldığını göstermek amaçlanmış ve bunun için belirlenen tasnif Süheyl ü Nevbahâr üzerinde uygulanmıştır. Buna göre eserde bu yolla türemiş 1649 söz varlığı üyesi tespit edilmiştir ki bu rakam belirlenen amacın gerçekleştiği anlamına gelmektedir.In the introduction chapter (Chapter 1), the subject, aim, method, scope, and limitations of the study are outlined, and information is provided about Süheyl ü Nevbahâr and its language, which is one of the texts from Old Anatolian Turkish (13th-15th centuries) that forms the main material of the study. The introduction is limited to general information about word formation, a fundamental concept of the topic, and the types of word formation, as well as a review of the relevant literature. In the second chapter, compounding, one of the types of word formation, is discussed in detail as part of the theoretical framework of the study, and the opinions on this topic are analyzed analytically. Finally, based on the information evaluated in this section, the classification developed for the main part of the study is presented. The third chapter, which constitutes the main body of the thesis and is titled “Word Formation in Süheyl ü Nevbahâr: Compounding” examines all the couplets in the work; words formed through compounding, as members of the lexicon, are described and exemplified based on the established classification. Additionally, the compounded words listed are compared with similar examples in older and newer Turkic languages and dialects. Finally, the study concludes with the sources used and an index prepared to facilitate the use of the work. The index is particularly useful in providing a comprehensive view of the lexicon covered in the study. This study primarily aims to demonstrate that, besides suffixation, which is the most productive word-formation tool in Turkish, compounding is also actively used as a word-formation tool. The classification developed for this purpose is applied to Süheyl ü Nevbahâr. Accordingly, 1649 lexicon members formed through this method were identified in the work, which indicates the fulfillment of the study’s objective.