İbnü’l-Cevzî’nin (Ö. 597/1201) Yâkûte Adlı Eserinin Belâgat Açısından İncelenmesi

Abstract

İslami ilimlerin hemen her alanında kaynaklık edecek nitelikte irili ufaklı yaklaşık iki yüz civarında eser bırakan İbnü’l-Cevzî, sadece bir ilim adamı değil aynı zamanda yaşadığı dönemde etkin bir vaiz olmuştur. Bağdat’ın önemli camilerinde vaazlar veren İbnü’l-Cevzî, nasihat ve irşat içerikli eserler kaleme alarak vaazlarına asırlar üstü bir hüviyet kazandırmıştır. Sayısı otuzu bulan bu vaaz metinlerinden birisi Yâkûte adlı eseridir. İbnü’l-Cevzî bu eserde alışılmış vaaz metinlerinden farklı olarak edebiyatçılığını ön plana çıkarmıştır. Belâgat ilminin üç sacayağı olan meânî, beyân ve bedî ́ disiplinlerinin ilke ve esaslarını, bir edebiyat eseri kaleme alıyormuş gibi yoğun bir şekilde kullanmıştır. İbnü’l-Cevzî’nin vaaz içerikli metinlerinin asırlardır Müslümanlar arasında sıklıkla okunmasının nedeni bu olmalıdır. Bu çalışmada mezkûr söz sanatları açısından eser, incelemeye tabi tutulmuştur. Bu çalışma ile edebî sanatların bir vaaz metnine nasıl katkıda bulunabileceği Yâkûte üzerinden ele alınmıştır. Bu makalenin amacı, başta Diyanet İşleri Başkanlığı olmak üzere toplumun irşat ve ıslahı için çalışan tüm sivil ve resmî teşekkül mensuplarına, vaaz konusunda İbnü’l Cevzî’yi örnek göstermektir.