SULAMA ŞEBEKELERİNDE PLANLANAN VE UYGULAMADA GERÇEKLEŞEN SULAMA MODÜLÜ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA

Abstract

Bu çalışmada, sulama şebekelerinin planlama aşamasında hesaplanan ve işletme aşamasındagerçekleşen sulama modülünün incelenmesi ve değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Sulama modülü, 1hektarlık sulama alanındaki bitkilerin ihtiyacı olan aylık sulama suyu ihtiyacını karşılayan ve bir ayboyunca sürekli olarak aktığı kabul edilen sabit bir debidir. Sulama şebekelerinde planlama aşamasındahesaplanan sulama modülü, belirlenen işletme yöntemi ve fleksibilite katsayısı dikkate alınarak sulamasistemleri boyutlandırılmaktadır. Ancak, işletme aşamasına geçildiğinde planlama sulama modülü ileuygulamada gerçekleşen işletme modülünün ne derece örtüştüğü, bitki deseninde oluşan değişiklikler,tarla sulama yöntemindeki farklılıklar, su taleplerindeki artış veya azalışlar inşa edilen sisteminkapasitesini etkilemekte, buna bağlı olarak seçilen işletme yönteminin ne ölçüde sürdürülebilir olduğu,sistem hakkında geri bildirim (feed-back) ve daha sonra yapılacak sulama planlamalarına katkı vermesiönem arz etmektedir. Çalışma alanı olarak Büyük Menderes havzasında yer alan Aydın ovası sulamaşebekesine ait 2500 ha alana sahip A2 sulama alanı seçilmiştir. Bu alan için hesaplanan planlamasulama modülü q=1,16 l/s/ha olup, şebeke talep işletme yöntemine göre projelendirilmiştir. Çalışmadayöntem olarak; uygulamada gerçekleşen bitki deseni ve yüzde dağılımları, fiilen sulanan alanlar, talepyöntemine göre yapılan sulama programları ve su dağıtımı, sulama şebekesine alınan sular; kayıpsız,%5, %10, %15 işletme kayıpları dikkate alınarak Excel programı ile hesaplanan uygulama sulama modülüile planlama sulama modülü karşılaştırılmıştır. Sulama alanında gerçekleşen bitki desenine göre Temmuzayı için hesaplanan sulama modülü, incelenen 1999-2014 yılları arasında 1,01-1,15 l/s/ha olarak, kanalaalınan sular temel alındığında, işletme kayıpsız hesaplanan modül, 1,07-1,23 l/s/ha, %5 işletme kayıplıkanala alınan sulara göre hesaplanan modül 1,02-1,19 l/s/ha, %10 işletme kayıplı modül ise 0,97-1,10aralığında gerçekleşmiştir. İncelenen sulama alanı için hesaplanan Temmuz ayı sulama modülleri genelolarak planlama sulama modülüne yakın ve altındaki değerlerde gerçekleştiği için planlama modülü ileuyumludur. Sonuç olarak, çalışmadan elde edilen modül değerleri hesaplanarak planlama ve işletmekoşulları karşılaştırılmış, sistem kapasitesi ve sistemin ekonomik analizi makro düzeyde değerlendirilmiş,sistem hakkında gerekli geri bildirimler elde edilmiş ve sulama şebekelerinin planlama aşamasındayapılması gerekenler hakkında önerilerde bulunulmuştur.