Coğrafi işaretli ürünlerin Türkiye ekonomisine katkısı: Ege Bölgesi örneği

Abstract

Coğrafi işaretler, belirli bir coğrafi bölgeye özgü olan, bu bölgenin doğal, beşerî ya da kültürel özelliklerini taşıyan ürünlerin korunmasını sağlayan bir fikri mülkiyet hakkıdır. Küreselleşmenin etkisiyle artan standardizasyon karşısında yerel ürünlerin korunması, pazarlanması ve ekonomik değerinin artırılması giderek daha önemli hale gelmektedir. Coğrafi işaretler; üretim yerinin doğal, kültürel ve beşerî özelliklerinden kaynaklanan, özgün kaliteye ve itibara sahip ürünlerin yasal olarak korunmasını sağlayan sistemlerdir. Bu sistem sayesinde hem üretici hakları korunmakta hem de tüketicilere güvenilir ürünler sunulmaktadır. Bu tez çalışması, Türkiye'de coğrafi işaretli ürünlerin ekonomiye olan katkılarını, Ege Bölgesi özelinde incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada, öncelikle coğrafi işaretlerin kavramsal ve ekonomik veriler ile incelenmiş; ardından Ege Bölgesi'ndeki ürünlerin üretim hacmi, fiyat yapısı, ihracat potansiyeli ve bölgesel kalkınmaya katkıları analiz edilmektedir. Bu kapsamda, istihdam, ihracat, turizm, GSYİH'ya katkı, kırsal kalkınma, kadın girişimciliği, kırsal göçün azaltılması, kültürel mirasın korunması ve çevresel sürdürülebilirlik gibi göstergeler dikkate alınmaktadır. Veriler, vaka analizleri, tablolar ve grafiklerle desteklenerek sunulmaktadır. Araştırmanın sonucunda, coğrafi işaretli ürünlerin yalnızca bir pazarlama aracı ya da geleneksel değerlerin sembolü olmadığı, aynı zamanda yerel ekonomik kalkınmanın dinamik bir bileşeni olduğu görülmektedir. Bu kapsamda, coğrafi işaretlerin etkin bir denetim, markalaşma ve pazarlama stratejisiyle birlikte kullanılması durumunda hem üretici gelirlerinin artacağı hem de bölgesel eşitsizliklerin azaltılmasına katkı sağlanacağı sonucuna ulaşılmaktadır. Ancak, sistemin bazı zayıf yönleri de tespit edilmektedir. Bunlar arasında en dikkat çekenler; denetim eksikliği, üretici bilinç düzeyinin düşüklüğü, pazarlama kapasitesinin sınırlılığı ve uluslararası tescil sayısının yetersizliğidir. Bu eksikliklerin giderilmesi, coğrafi işaret sisteminin sürdürülebilirliğini ve etkisini artırmak açısından önem arz etmektedir. Sonuç olarak bu tez, coğrafi işaretli ürünlerin yalnızca ekonomik değil; aynı zamanda kültürel ve sosyal birer kalkınma aracı olduğunu ortaya koymakta ve bu ürünlerin stratejik şekilde desteklenmesinin Türkiye ekonomisinin geleceği açısından büyük önem taşıdığını vurgulamaktadır.

Geographical indications are intellectual property rights that protect products specific to a specific geographic region, reflecting its natural, human, or cultural characteristics. In the face of increasing standardization under the influence of globalization, protecting, marketing, and enhancing the economic value of local products is becoming increasingly important. Geographical indications are systems that provide legal protection for products of unique quality and reputation, stemming from the natural, cultural, and human characteristics of the place of production. This system protects both producer rights and ensures the delivery of reliable products to consumers. This thesis aims to examine the economic contributions of geographically indicated products in Turkey, specifically in the Aegean Region. The study first examines geographical indications using conceptual and economic data, then analyzes the production volume, price structure, export potential, and contribution of products in the Aegean Region to regional development. In this context, indicators such as employment, exports, tourism, contribution to GDP, rural development, women's entrepreneurship, reduction of rural migration, protection of cultural heritage, and environmental sustainability are considered. The data is presented with case studies, tables, and graphs. The study concludes that geographically indicated products are not merely a marketing tool or a symbol of traditional values, but also a dynamic component of local economic development. In this context, it is concluded that the use of geographical indications in conjunction with effective control, branding, and marketing strategies will both increase producer incomes and contribute to the reduction of regional inequalities. However, some weaknesses of the system have also been identified. The most notable among these are a lack of oversight, low producer awareness, limited marketing capacity, and a small number of international registrations. Addressing these shortcomings is crucial for increasing the sustainability and impact of the geographical indication system. Ultimately, this thesis demonstrates that geographically indicated products are not only economic but also cultural and social development tools, emphasizing the crucial importance of strategically supporting these products for the future of the Turkish economy.