Büveyhîlerin Kökeni Üzerine Tespitler

Abstract

Bu çalışma, Büveyhî Hanedanı’nın kökenine dair rivayetleri incelemeyi amaçlamaktadır. Her ikisi de Büveyhîler devrinde yaşamış olan Ebû İshâk es-Sâbî ve İbn Mâkûla’nın kısmî farklılıklar gösteren Büveyhî şecereleri, ailenin kökenini Sâsânî hükümdarı Behrâm Gûr’a dayandırmaktadır. Behrâm’ı Araplardan kabul eden şecere, onun Dabbe b. Üdd’ün neslinden geldiğini iddia ederken, diğer şecere onu Sâsânî Hükümdarlarından Büyük Sâsân’a kadar götürmektedir. Bununla da Büveyhî ailesinin soyu, bir yandan Hz. Peygamber’in büyük atası Adnan’a, diğer taraftan da Sâsânî Hanedanına bağlanmak istenmiştir. Bu vesileyle Büveyhîlerin Arap, Fars, Türk ve Kürt gibi çeşitli etnik kökenden oldukları iddia edilmiş ve bunun için çeşitli mesnetler ileri sürülmüştür. Büveyhî hanedanının Türk olduğuna dair rivayetlerin bulunduğu da bu vesile ile ortaya konulacaktır. Biz bu çalışmada Büveyhîlerin kökenine dair doğrudan ve dolaylı biçimde nakledilen bilgileri bir araya getirerek bir nebze de olsa onların erken devirleri ve yaşayışları hakkında genel bir perspektif sunmaya, kökenleri hakkında bilgi vermeye ve bu bilgileri değerlendirmeye gayret ettik. Makalenin iç başlıkları, giriş, Büveyhî ailesinin konuştuğu dil, Büveyhîlerin nesebi meselesi, Büveyhîlerin dinî durumu, onların Türklerle olan ilişkileri, değerlendirme, sonuç ve kaynakçadan meydana gelmektedir.

This study aims to investigate the narratives regarding the lineage of the Buwayhid Dynasty. Abû Ishâq al-Sâbî and Ibn Mâqûlâ, both lived in Buwayhid era, have given partly different genealogies, which attributed the dynasty’ stemma to Sâsânid King Bahrâm Gûr. While a genealogy supposes Bahrâm descendant from Arabic origin, assumed that he came from Dabbah b. `Udd, but the other attributed him to the Great Sâsân the founder of Sâsânian Dynasty. In this way Buwayhid’s stemma reached out the Prophet’s great ancestor `Adnân, and the other attach them to Sâsânian Dynasty. It was alleged that the Buwayhids had various ethnic backgrounds such as Persian, Arab, Turkish and Kurdish. It will be revealed here that there are accounts that the Buwayhid dynasty is Turkish. In this study, we have gathered the information directly and indirectly conveyed about the origins of Buwayhid and tried to give a general perspective about their early periods and lives, give some information about their origins and evaluate them. The internal headings of the article consist of the introduction, the language of the Buwayhid family, the lineage of the Buwayhids, religious condition of the Buwayhids, their relationship with Turks, evaluation, conclusions and bibliography.