ÇAĞDAŞ TÜRKÇEDE KELİME GRUPLARININ İŞLEVSEL TASNİFİ ÜZERİNE

Abstract

Kelime gruplarının Türkçenin sözdiziminde konumlandırıldığı yer oldukça önemlidir. Varlıkları, nesneleri ve hareketleri tek kelime ile karşılayamadığımız durumlarda, birkaç kelimeyle anlatabildiğimiz kelime gruplarını kullanırız. Yapı ve anlam bakımından bir bütünlük arz eden ve cümlenin temel taşı olan kelime grupları, şimdiye kadar yapılan çalışmalarda birçok farklı sınıflandırma yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Konunun uzmanlarınca yapılan tasniflerin büyük çoğunluğunda, kelime gruplarını oluşturan unsurlar arasındaki bağımlılık ilişkisi net ifadelerle dile getirilmemiş hatta morfolojik ve sözdizimlik kategoriler birbiriyle karıştırılarak iç içe kullanılmıştır. Bu çalışmada, Türk dilbilgisinin tartışmalı alanlarından birisi olan kelime gruplarının işlevsel tasnifi ele alınarak sınıflandırmada hangi hususlara dikkat edilmesi ve ne şekilde uygulanması gerektiğinin üzerinde durulmuştur. Çalışmada kullanılan tasnif yöntemi şu ana kadar kelime grupları düzeyinde yapılan morfolojik sınıflandırmalardan farklı olarak, işlevsel bir niteliğe sahiptir. Bu amaç doğrultusunda kelime gruplarının işlevsel-semantik, aynı zamanda yapısal-gramatik planlar düzeyinde tasnifine değinilmiştir. Yapısal-gramatik kısımda; kurucu öge türünün belirlendiği leksikmorfolojik düzey, bağlantı tiplerine göre ayrıldığı sözdizimi düzeyi ve birleşen ögelerin sayısına göre yapılan sınıflandırılmaya yer verilmiştir. İşlevsel-semantik plan düzeyinde ise kelime gruplarının işlevsel özellikleri ile hangi görevde kullanıldıklarına yönelik yapılan tasnif yer alır. Bu sınıflandırma düzeni ile kelime gruplarının yapısal ve işlevsel bakımdan ayrılma ölçütleri kesinleştirilmiş, kelime gruplarının işlevsel özelliklerine açıklık getirilmiştir