Suyûtî’nin Nahiv Usulüne katkıları -El-İktirâh Özelinde-

Abstract

İslâm dini, ortaya çıkışını takip eden kısa süre içerisinde geniş coğrafyalara yayılmıştır. Yayıldığı coğrafyada farklı kültür ve dile sahip insanlar, yalnızca İslam dini ile değil aynı zamanda Arap dili ile etkileşime giriyorlardı. Arap olmayan topluluklar, dil öğreniminde büyük sıkıntılar yaşıyordu. Bu sıkıntılar neticesinde dilde sıkça hata yapıyorlardı. Öyleki bu hatalar artık ana dili Arapça olanlara bile yansımaktaydı. Âlimler bu hataların önüne geçmek amacıyla nahiv çalışmalarına ağırlık vermişti. Ancak diğer dillerden gelen yabancı kelimeler ve birbirinden farklı lahn problemleri ile karşılaşan âlimler mevcut gramer kuralları ile yeni problemlere çare bulamıyorlardı. Oysa nahiv kurallarının kaynağını ve bunları uygulama yolunu bilebilirlerse elde ettikleri metodu yeni problemlere karşı uygulayabileceklerdi. İşte nahiv usûlü çalışmaları bu şekilde başlamıştı. Önceleri nahiv âlimleri, gramer kitaplarında kuralların illetlendirilmesi sûretiyle alana katkı sağlamışlardır. Gramer alanındaki ilmî birikim usûl alanına tesir ediyor, günden güne usûl konuları genişliyordu. Öncelikle İbn Serrâc (v. 316/929) gramer konularının sistemli bir şekilde ele alınması düşüncesiyle el-usûl adlı eseri telif etmiştir. Gramer alanında usûl isimli ilk eser olmasına rağmen içerisinde nahiv usulüne dair pek bir mesele bulunmamaktaydı. İbn Cinnî’ye ait olan el-Hasâ’is ise gramer kurallarını delillendirme çabası ve eserinde usûl konularına yer vermesi çok sonra yaşayan Enbârî ve Suyûtî’nin bu alandaki müstakil eserlerine büyük ilham kaynağı olmuştur. Enbârî, luma‘u’l-edille ile bu alandaki ilk müstakil kaynağı kaleme almıştır. Daha önceki eserlerde dağınık halde bulunan usûl konuları belirli bir düzen içerisinde bir araya getirilmiştir. Enbârî’den asırlar sonra Suyûtî bu eserden habersiz alanın bir diğer müstakil eseri olan el-İktirâh fî usuli’n-nahv’i kaleme almaya karar vermiştir. Ancak Suyûtî, eserin belli bir bölümünü tamamladıktan sonra bulduğu luma‘u’l-edille’den daha kapsamlı ve tertipli bir eser meydana getirecekti. Suyûtî eserde alana doğrudan ve dolaylı yoldan katkı sağlamış pek çok âlimin çalışmalarından faydalanmış bu görüşlere eserinde pek çok kez yer vermiştir. Elde ettiği veriler arasında tercihte bulunarak, alandaki tüm çalışmalar doğrultusunda kâmil ve mâkul nahiv usûlünü ortaya koymuştur.

Islam spread to vast geographies in a short period of time following its emergence. People with different cultures and languages interacted not only with Islam but also with the Arabic language. Non-Arab communities had great difficulties in language learning. As a result of these problems, they often made mistakes in the language. So much so that these mistakes were now reflected even on native speakers of Arabic. In order to prevent these mistakes, scholars focused on the study of grammar. However, faced with foreign words from other languages and different lahn problems, the scholars could not find a solution to the new problems with the existing grammatical rules. However, if they knew the source of the rules of grammar and the way to apply them, they would be able to apply the method they had obtained against new problems. This is how the study of the methodology of grammar began. At first, scholars of grammar contributed to the field by explaining the rules in grammar books. The scholarly accumulation in the field of grammar influenced the field of usul, and the topics of usul were expanding day by day. First of all, Ibn al-Sarraj wrote al-usūl with the idea of dealing with grammatical issues in a systematic way. Although it was the first work in the field of grammar with the title usul, it did not contain many issues related to the method of grammar. Ibn Jinni's al-Hasa'is, on the other hand, was a great source of inspiration for the later works of al-Anbari and al-Suyuti in this field because of its attempt to prove grammatical rules and its inclusion of usul topics. Anbari wrote the first independent source in this field with his Luma'u al-adillah. The topics of usul, which were scattered in previous works, were brought together in a certain order. Centuries after Anbari, al-Suyuti, unaware of this work, decided to write al-Iktirah fi usul al-nahw, another independent work in the field. However, after completing a certain part of the work, al-Suyuti would produce a more comprehensive and organized work than the luma'u'l-adillah he found. In his work, al-Suyuti utilized the works of many scholars who contributed directly and indirectly to the field and included these views many times in his work. By making a choice between the data he obtained, he put forward the perfect and reasonable method of grammar in line with all the studies in the field.