Kur’ân yorumuna etkisi bağlamında hz. Ömer’in kıraatleri

Abstract

Hz. Ömer’in (ö. 23/644) İslâmî ilimlerin pek çok alanına büyük katkıları olmuştur. Kendisinden kıraat nakledilen sahabîlerden biri olması sebebiyle Hz. Ömer’in kıraat ilminde de önemli bir yeri vardır. İslâm tarihinin en önemli şahsiyetlerinden birinin kıraatleri bir araya getirilmeyi ve Kur’an yorumuna etkisi açısından incelenmeyi fazlasıyla hak etmektedir. Üstelik kıraat-i aşere imamlarının çoğunun isnadında Hz. Ömer bulunmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada Hz. Ömer’den nakledilen mütevâtir ve şâz kıraatler incelenmiş, Kur’an yorumuna etkisi bağlamında tasnif edilmiştir. İçlerinde sadece fonetik özellikler taşıyan kıraatlerle ferşü’l-hurûf denilen, telaffuzunda farklılık bulunan kıraatler ayrıştırılmıştır. Bunun sebebi fonetik farklılıkların Kur’an yorumuna etki eden nitelik taşımamasıdır. Ferşü’l-hurûf türü kıraatler ise ufak nüanslarla da olsa mutlaka farklı bir anlama kapı aralamaktadır. Bu nedenle bunlar manaya etki edip etmemesine göre tasnif edilmiştir. Seçili örnek ayetler üzerinden Kur’an yorumuna katkısı gösterilmeye çalışılmıştır. Hz. Ömer’den nakledilen kıraatlerin içerisinde hem mütevâtir hem de şâz kıraatler vardır. Konu yorum eksenli ele alındığından her iki türdeki kıraatler de araştırmada kaynak olarak değerlendirilmiştir. Hz. Ömer’den gelen kıraatlerin Kur’an yorumuna ne denli hizmet ettiği böylece ortaya koyulmuş olacaktır. Müstakil olarak Hz. Ömer’den gelen bütün kıraat rivâyetlerinin kaydedileceği bir çalışma, tefsir ve kıraat alanına ilgi duyan araştırmacıları beklemektedir.

Umar İbn al-Khaṭṭāb (d. 23/644) made great contributions to many fields of Islamic sciences. He also has an important effect on the science of variant readings of the Qur’ān because he is one of the companions from whom some qirāāts was transmitted. As a prominent figüre in Islamic history, the narrations of qirāāts which is ascribed to him deserve to be analyzed extensively. Moreover, he is included in the chain of transmitters by most of the imams of ten recitations. Therefore, we will address mutavātir and shāẕẕ recitations narrated from him and their effect on the interpretations of the Qurʽān. We will only deal with the differences in word structure and iʽrāb which is called farsh al-ḥurūf due to the reason that phonetic differences do not have any quality to affect the meaning. It will be tried to show its contribution to the interpretation of the Qur’an through selected sample verses. There are both mutawatir and saz recitations among the recitations transmitted from Omar. Since the subject is handled on the basis of interpretation, both types of recitations will be considered as a source in the research. Thus, we will seek to manifest the contribution made to the exegesis of the Qur’ān by narratives of variant readings both mutawātir and shāẕẕ ascribed to Umar b. al-Khaṭṭāb. We should note that an independent research is required to be conducted by those who specialize in the field of Qur’ānic exegesis and variant readings.