Bilecik'te Yetiştirilen Bazı Yöresel Üzüm Çeşitlerinin Kalite Değerleri ile Fitokimyasal Özelliklerinin Belirlenmesi

Abstract

Tüm meyve türlerinde olduğu gibi üzümde de meyve içeriği beslenme açısından büyük önem taşımaktadır. Üzüm taneleri beslenme açısından sahip olduğu değer kadar sağlık açısından da önemli bileşikler içermesi nedeniyle oldukça değerlidir. Sofralık üzüm çeşitlerinin fiziksel özelliklerinin yanında kimyasal nitelikleri, başta fenolik bileşikler bakımından sahip olunan potansiyel, kalite unsurları olarak önem kazanmıştır. Fitokimyasallar, bitkilerde doğal olarak bulunan ve biyolojik olarak aktif olan kimyasal bileşiklerdir. Bitkilerde doğal bir savunma sistemi olarak görev yapmalarının yanı sıra renk, aroma ve tattan da sorumludurlar. Bugüne kadar 8000?den fazla fitokimyasal tanımlanmış ve fonksiyonları ve kaynaklarına göre farklı şekillerde sınıflandırılmıştır. Tanenlerden meydana gelen tat ve aroma ile renklenmeyi sağlayan antosiyaninlerin insan sağlığı açısından önemi her geçen gün daha iyi anlaşılmaktadır. Bir bölgede yetiştiriciliği yapılan yöresel çeşitlerin yetiştiği bölgenin bütün ekolojik koşullarına adapte olması beklenir. Bu ekolojik koşullar içinde başta iklim ve toprak faktörleri gelmektedir. İklim ve toprak faktörlerinin de bitkilerin biyokimyasal özelliklerini değiştirebildiği bilinmektedir. Gerçekleştirilen proje kapsamında Bilecik ekolojik koşullarında yetiştirilen yöresel üzüm çeşitlerinden Ağ Üzüm, Alibeyli, Bağ Karası, Beylerce, Böğrül, Demir Böğrül, Dik Çubuk, Eski Kara, İsmail Şahin, Kabak Üzüm, Kadirbeyli, Kartal Çavuş, Pamukova Siyahı, Pembe Çavuş, Razakı, Recep Sert, Sarı Üzüm, Sivri Üzüm Şeker Karası ve Yeşil Tiryaki çeşitleri ile standart çeşitlerden Trakya İlkeren, Alphonse Lavallee, M. Palieri ve Razakı çeşitlerinin fiziksel ve kimyasal özellikleri ile birlikte fitokimyasal özellikleri belirlenmiştir. Proje sonucunda elde edilecek veriler ile Bilecik yöresi gen kaynakları içinde yer alan yöresel çeşitlerin bilimsel anlamda analizleri ilk defa gerçekleştirilmiştir. Yapılan analizler sonucunda yöresel çeşitlerin fenolik maddeler, şekerler ve antioksidan aktiviteleri bakımından durumları tespit edilmiş olup Kartal Çavuş, Ağ Üzüm, Eski Kara, Yeşil Tiryaki, Pembe Çavuş, Demir Böğrül, Böğrül çeşitleri fenolik maddeler ve antioksidan aktiviteleri bakımından öne çıkan çeşitler olarak belirlenmiştir. Bu çeşitlerin ıslah ve üretim amaçlı üretimlerinin teşvik edilmesi önerilmektedir. Bunun yanında yöresel çeşitlerin sofralık kalite özelliklerini belirlemek amacı ile tane eni, tane boyu, tane sertliği, suda çözünebilir kuru madde miktarı (SÇKM), pH, titre edilebilir asit (TA) miktarı, tanenin saptan kopma kuvveti ve tane sertliği gibi özellikleri belirlenmiştir. Sonuç olarak Bilecik ili ekolojik özelliklerinin hem yöresel hem de ticari çeşitlerin kalite ve fitokimyasal özellikleri üzerine etkileri tespit edilmiş olup Bilecik ilinin üzüm yetiştiriciliği bakımından uygun iklim özelliklere sahip olduğu ticari çeşitlerin bu yörede salkım ve tane özellikleri bakımından kaliteli ürün oluşturduğu belirlenmiştir.