Deyimlerde Geçen “Ye-” Eyleminin Anlam Ezgisi

Abstract

Dil, insanlar arasındaki iletişimi kolaylaştıran ve toplumsal etkileşimi düzenleyerek geliştiren temel bir araçtır. Her toplum, kendi kültürel ve coğrafî yapısına uygun olarak sahip olduğu dil yapısını şekillendirir. Bu bağlamda dil, toplumun tarih boyunca deneyimlediği olaylar ve etkileşimlerle birlikte gelişir. Dilin yapısı, toplumların sosyal ve kültürel kimliklerinin bir parçasıdır. Her dilin kendine özgü bir iletişim biçimi vardır. Bu farklılıklar, bireylerin bulundukları ortamlardan, tarihsel bağlamlardan ve kültürel kökenlerinden kaynaklanır. Dilin gelişimi de bu faktörlerle yakından ilişkilidir. Türkçe, zengin bir dil yapısına sahip olmasıyla dikkat çeker. Bu zenginlik, Türkçenin tarih boyunca çeşitli kültürlerle etkileşime girmesi ve bu etkileşimlerin dil üzerinde bıraktığı etkileriyle şekillenmesiyle ortaya çıkar. Türkçe, sadece iletişim aracı olmanın ötesinde, kültürel bir mirasın ve coğrafî bir konumun ürünüdür. Dilin bu zenginliği, atasözleri ve deyimler gibi dilin derinliğini ve karmaşıklığını yansıtan unsurlarla daha da vurgulanır. Bu unsurlar, dilin esnekliğine katkıda bulunur; deyimler ise bu esnekliğe önemli bir katkı sağlarlar Deyimler, çoğunlukla kalıplaşmış ifadeler biçiminde kullanılır. Bu kalıplaşmış ifadeler, genellikle gerçek anlamından farklı bir anlam taşırlar. Bu çalışmada, ye- eylemiyle kurulan deyimlerin karşılık geldiği anlamları incelenmiştir. Çalışmanın düğüm sözcüğü olarak ye- eylemi seçilmiştir. Yeeylemiyle bir araya gelen kök sözcükler genellikle olumsuz anlam özelliklerini devam ettirirken, bazı durumlarda anlam değeri olumlu ve tarafsız olan kök sözcüklerle birleşerek metin bağlamında olumsuzluğunu devam ettirmektedir. Bu durum, dilin yapısının ve esnekliğinin bir göstergesi olarak dilin kullanımı hakkında derinlemesine anlayış sağlar. Anlam değeri olumlu ve tarafsız olan kök sözcüklerin ye- eylemi ile birlikte kazandığı olumsuz anlam özelliği anlam ezgisi (semantic prosody) terimi ile genişletilerek bu konuda yapılacak çalışmalara katkı sunmak hedeflenmiştir.

Language is a fundamental tool that facilitates communication among people and regulates and enhances social interaction. Each society shapes its language structure in accordance with its own cultural and geographical context, and this language evolves through the events and interactions experienced by the society throughout history. The structure of language is an integral part of the social and cultural identities of societies, and each language has its own unique communication style. These differences stem from the environmental, historical, and cultural contexts in which individuals live, and the evolution of language is closely linked to these factors.Turkish stands out for its rich linguistic structure. This richness emerges from the interactions Turkish has had with various cultures throughout history and the traces of these interactions on the language. Turkish is not only a means of communication but also a product of cultural heritage and geographical location. The richness of the language is further emphasized by elements such as proverbs and idioms, which reflect the depth and complexity of the language. Idioms play an important role in reflecting the cultural values and experiences of a society and are often used in the form of fixed expressions. These fixed expressions often carry a meaning different from their literal interpretation, contributing to the richness and flexibility of the language. This study examines idioms formed with the verb "ye-". While the anchor words accompanying these idioms generally maintain their negative connotations, in some cases, they combine with anchor words that have neutral or positive meanings, thus continuing the negativity in the context of the text. This situation is indicative of the structure and flexibility of language and provides a deeper understanding of language usage. By expanding the concept of semantic prosody to include the negative connotations gained by anchor words with neutral or positive meanings in conjunction with the verb “ye”, this study aims to contribute to further research in this area.