Madencilik Faaliyetlerinin Toprak Kirliliği Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi: Orhaneli ve Büyükorhan (Bursa) Örneği

Abstract

Madencilik insanoğlu tarafından yapılan önemli bir ekonomik faaliyettir. Ancak diğer birçok antropojenik faaliyetlerde olduğu gibi madencilik faaliyetleri de çevre üzerinde birçok olumsuz etki bırakmaktadır. Toprak, su, hava ve gürültü kirliliği, arazi degredasyonu, biyoçeşitliliğin azalması, toprak çökmesi ve sağlık ile ilgili problemlerin artması madencilik faaliyetlerinin çevresel etkilerinden birkaçını oluşturmaktadır. Bu nedenle bu çalışmada Orhaneli ve Büyükorhan (Bursa) çevresinde yürütülen madencilik faaliyetlerinin toprak kirliliği (ağır metal) üzerinde olan etkilerini tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaçla çalışma alanından, sistematik rastgele karalej yöntemi ile 19 adet toprak örneği alınmıştır. Çalışma alanındaki ağır metallerin mekansal değişiminin tespit edilmesinde, haritalanmasında ve risk değerlendirilmesinde jeoistatistiksel yöntemlerden ordinary ve indicator kriking yöntemleri kullanılmıştır. Çalışma alanındaki her bir ağır metalin, maden ocakları ile ilişkisini tespit etmek için mesafe analizi yapılmıştır. Topraktaki ağır metallerin, maden ocaklarına yaklaştıkça yada uzaklaştıkça nasıl etkilendiğini ortaya koymak için ise Pearson ‘Bivariate’ Korelâsyon analizi yönteminden yararlanılmıştır. Sonuç olarak en yüksek arsenik, bakır, cıva, çinko, krom, mangan seviyeleri Orhaneli’nin güneyindeki alanlarda tespit edilmiştir. En yüksek alüminyum değerleri ise Büyükorhan’ın kuzeyi ile kuzeybatısındaki alanda gözlenmiştir. Diğer metallerin (demir, kadmiyum, kobalt, kurşun, nikel ve vanadyum) ise çalışma alanının kuzeyinde daha yüksek seviyelerde olduğu belirlenmiştir. Mesafe analizi sonucunda ise sadece cıva metali dışında diğer metallerle maden ocakları arasında anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Ayrıca alüminyum, arsenik, bakır, cıva, çinko, demir, kadmiyum, kobalt, kurşun ve mangan için belirtilen sınır değerlerin altında değerler tespit edilirken krom, nikel ve vanadyum için ise sınır değerlerin üstünde seviyeler tespit edilmiştir. Ağır metaller açısından kirli olarak görülen alanlar mermer ve krom iĢletmelerinin çevresi olarak tespit edilmiştir. İlçeler birbiri ile kıyaslandığında ise Orhaneli’nde Büyükorhan’a göre tüm kirleticilerde daha yüksek seviyeler tespit edilmiştir.