Yusuf Atılgan'ın Anayurt Oteli adlı eserindeki cümlelerin yapı bakımından incelenmesi

Abstract

Dil, insanlar arasında iletişim ve bildirişimi sağlamak üzere kullanılan en temel araçtır. İnsanın yaratılışından bu zamana kadar varlığını sürdüren dil, kavramları karşılayan ve iletişim kurmayı sağlayan en mühim iletişim aracıdır. Daima gelişim ve devinim hâlinde olan, kendine has birtakım kaideler doğrultusunda ilerleyen dil, insana evreni kavrama ve kavradıklarını aktarma olanağı sağlar. Toplumların geçmişten günümüze ulaşan değerlerini ve tecrübelerini içeren söz varlıkları ise dilin ana unsurlarındandır. Zira dil, duygu ve düşüncenin adeta kabıdır. Bir milletin duyuşu, düşünüşü, hissiyatı, sahip olduğu manevî hazinesi; dil kabına veya kalıbına dökülür ve bu kalıp ile nesilden nesle aktarılır. Dil kültürün muhafazası ve nesiller arasında aktarımını sağlayan en temel araç olmanın yanında, kültür unsurlarının oluşmasını sağlayan en temel araçtır. Toplumların kimliğini teşkil eden sözlü kültür unsurları, dil sayesinde inşa edilir. Milletlerin, toplumların hayatında bu denli büyük bir öneme sahip olan dilin muhafaza edilmesini ve gelecek nesillere sağlıklı bir biçimde aktarılmasını sağlayan iki temel araçtan biri sözlükler, diğeri ise dil bilgisi çalışmalarıdır. Dilin doğru ve etkili bir biçimde, işlevine uygun olarak kullanılması ve bu şekilde gelecek nesillere aktarılması, dil üzerine ve dil ile oluşturulan yazılı kaynaklar üzerine yapılan detaylı incelemeler ile mümkün olur. Dil bilgisi çalışmalarında ve dil öğretiminde önemli bir yere sahip olan söz dizimi, sağlıklı sentaktik yapıların kurulmasında önemli bir rol oynar. Bu nedenle bu çalışma, Cumhuriyet Dönemi'nde kaleme alınmış bir edebî eserin cümle yapıları bakımından incelenmesine tahsis olunmuştur. Bu çalışmanın amacı; Yusuf Atılgan'ın ikinci romanı olan ve ilk baskısı 1973 yılında yapılan Anayurt Oteli adlı eserdeki cümlelerin yapı bakımından incelenmesidir. Romanlarında iç gözlem tekniğini kullanarak bireyin ruh halini son derece başarılı bir şekilde okuyucusuna ulaştıran Yusuf Atılgan, eserlerindeki içerik bakımından olduğu gibi orijinal üslubuyla da edebîyatımızda müstesna bir yere sahiptir. Bu çalışma kapsamında Yusuf Atılgan'ın Anayurt Oteli romanında yer alan bütün cümlelerin ögeleri tespit edilmiş, bağımlılık-bağımsızlık ilişkisi dikkate alınarak cümleler yapıları bakımından sınıflandırılmış ve cümlelerin kullanılış biçimleri incelenmiş, elde edilen veriler istatistiksel olarak ele alınmış ve bu yöntemle yazarın üslubu ve dil kullanımı hakkında değerlendirmeler ortaya koyulmuştur. Yapılan literatür taraması sonucunda, adı geçen eser üzerine daha önce söz dizimsel bir inceleme yapılmadığı tespit edilmiştir. Bundan dolayı, bu eserin söz dizimsel açıdan analiz edilmesi, genel anlamda dil bilimi alanında yapılan çalışmalara ve özelde sentaks kapsamında yapılan çalışmalara katkı sağlayacaktır.Language is the most fundamental tool for communication and interaction among people. Having existed since the beginning of humankind, it serves as the principal means through which concepts are understood and expressed. Constantly evolving and dynamic, language develops according to its own internal rules and enables individuals to comprehend the universe and convey their understanding. The vocabulary that embodies the values and experiences of societies over time constitutes one of the core components of language. Indeed, language functions as a vessel through which a nation‟s modes of perception, thought, emotion, and spiritual heritage are shaped and transmitted across generations. Beyond being a primary medium for preserving culture and ensuring its intergenerational transmission, language also plays a foundational role in the formation of cultural elements. Oral cultural components that define the identity of a society are constructed and perpetuated through language. The preservation of language which holds such critical importance in the lives of nations and its accurate transmission to future generations are made possible primarily through two key tools: dictionaries and grammatical studies. The correct and effective use of language in accordance with its communicative function, as well as its proper conveyance, relies on detailed analyses of both the language itself and the written sources produced in it. Syntax, a core area of grammar and language instruction, plays an essential role in forming coherent and functional sentence structures. Accordingly, this study is devoted to the syntactic analysis of sentence structures in a literary work from the Republican period. The aim of this study is to analyze the sentences in Yusuf Atılgan‟s second novel, Anayurt Oteli (Motherland Hotel), first published in 1973, in terms of their structure. Through his distinctive use of internal monologue, Atılgan masterfully conveys the psychological states of individuals, and his works occupy a unique place in Turkish literature due to both their thematic depth and stylistic originality. Within the scope of this study, all sentences in Anayurt Oteli will be analyzed in terms of their components, classified according to syntactic structure by considering dependency and independency relations, and their patterns of use will be examined. The data obtained will be evaluated statistically, offering insights into the author‟s stylistic tendencies and linguistic approach. A review of the existing literature indicates that no syntactic analysis has previously been conducted on this particular work. Therefore, this study is expected to contribute meaningfully to the field of linguistics in general and to syntactic studies in particular.