İMAM-I ŞÂFİÎ’NİN DİVANINDA BİR SÖZ SANATI OLARAK TEŞBİH-İ ZIMNÎ

Abstract

Arap dili ilimlerinden olan beyân ilminin temel konuları arasında yer alan “teşbih”, tüm çeşitleri ile maksadı en güzel bir şekilde ifade etmek için bir bakıma “sunum estetiği” sunan çekici bir anlatım üslubudur. Teşbih kendi içinde; mürsel, müekked, mücmel, mufassal vs. kısımlara ayrılmaktadır. Benzetilen ve benzeyenin zikredilip zikredilmemesi gibi hususlar, teşbih konusunun esasta bir, yöntemde muhtelif dallarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu teşbih yöntemlerinden birisi de zımnî/kapalı teşbiholarak karşımıza çıkmaktadır. Teşbih unsurlarından müşebbeh, müşebbehün bih ve vechü’ş-şebeh’in hiç birisi zikredilmeden yapılan bu teşbih yöntemi, adından da anlaşıldığı gibi telmih yoluyla varlığını hissettirmekte ve kendisini gizlemektedir. Muhatabı etki gücünü çoğu zaman gizem ve sıra dışılıktan alan edebî dil açısından böyle bir teşbih türü özellikle şairler tarafından değer görmüştür. İslam ilim geleneği içerisinde tartışmasız en büyük isimlerden birisi de İmam-ı Şâfiî olarak bilinen Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbâs eş-Şâfiî’dir. Usulcü oluşunun yanı sıra şairliği ile de tanınan Muhammed b. İdrîs’in şiirleri dilden dile korunarak aktarılmış ve divan halinde basılmıştır. Bir şair olarak İmam-ı Şafiî’nin divanında dikkat çekecek yoğunlukta zımnî/kapalı teşbihtürüne rastlanılmaktadır. Bu makale şairin divanını “kapalı teşbih” açısından inceleyecektir.