Referandumlar sürecinde Türkiye

Abstract

Halkın iradesini yönetime doğrudan doğruya yansıtma amacını taşıyan ve doğrudan demokrasilerin tipik bir örneği olan referandumlar Türkiye’de de birçok kararın alınması için uygulanmıştır. Türkiye Cumhuriyeti tarihinde 1961 yılından 2017 yılına kadar toplam 7 referandum yapılmıştır. Bu referandumlardan 1961 ve 1982 referandumu yapılan askeri darbeler sonrası hazırlanan yeni anayasaların halk tarafından oylanması şeklinde olmuştur. 1987, 1988, 2007, 2010 ve 2017 referandumlarında ise anayasanın maddelerinde yapılacak değişikler için halkoylamasına gidilmiştir. Bu referandumlar da 6’sı kabul edilirken sadece biri reddedilmiştir. Son referandum 2017 yılında gerçekleşen Türkiye Cumhuriyeti’nin "Parlamenter Sistem" yerine "Partili Cumhurbaşkanlığı" sistemine geçişine evet ya da hayır şeklinde oylaması olmuştur. Yapılan referandumların öncesine, sonrasına veya bir sonraki referanduma etkisi olmuştur. Aynı zamanda Türk siyasi tarihine de bir o kadar etkisi vardır. Araştırma sürecinde kitap, yerel ve ulusal gazeteler ile dergi arşivleri incelenmiştir. TBMM tutanakları, Resmî Gazete ve Cumhuriyet Arşivi ile birlikte Milli Birlik Konseyi İnkılabı Yayma Komisyonu belgeleri de kullanılmıştır. Özellikle referandum süreci içinde propagandaya katılan iktidar ve muhalefet partileri ile diğer derneklerin ve gençlik kollarının propaganda birimlerinin çıkardığı afiş, el katalogları ve pankartlar incelenmiş her referandumun kendi içinde ve diğer referandumlara olan etkisi tarihi objektiflik çerçevesinde analiz edilmeye çalışılmıştır.

Referendums, which aim to directly reflect the will of the people to the goverment and are typical instance of direct democracies, have been applied to take many decisions in Turkey. From 1961 to 2017 seven referendums were held in the history of republic of Turkey. Of these referendums, the 1961 and 1962 referendums were held for new constitutions prepared after military coups. 1987, 1988, 2007, 2010 and 2017 referendums were held for changes to be made in constitution provisions and just one of these referendums was rejected while the others were accepted. The last referendum was held by being voted for yes or no to transition to ''Party Presidency'' instead of ''Parliamentary System''. It affected pre and post referendums and also the next ones. At the same time, it also has as much effect on Turkish Political History. The book , local and national newspapers and so magazine archieves were analyzed during the research. The council of national unity together with the official reports of the Grand National Assembly of Turkey, The Official Newspaper and the Republican State Archive Documents of the commision for the dissemination of the revolution were also used. Especially the referendum process in it, the ruling and opposition parties, as well as other associations and youth branches participating in propaganda posters, hand catalogues and banners issued by propaganda units of youth branches were examined, the impact of each referendum on itself and on other referendums has been tried to be analyzed with the perspective of historical objectivity.