Er Soltonoy Destanındaki Kadın Kahramanlar Üzerine Bir Değerlendirme

Abstract

Türk destancılık geleneği içinde mühim bir yer işgal eden Kırgız Türklerinin destancılık geleneği, mütekâmil seviyeye erişmiş ve zengin ürünler vermiş bir sözlü kültür geleneğidir. Dünya kültür hazinesine Manas destanı gibi muazzam hacimdeki bir epik anlatıyı kazandıran bu sözlü kültür geleneğinde Manas destanının yanı sıra birçok epik anlatı mevcuttur. Fakat Kırgız destan araştırmalarında daha ziyade Manas destanı merkezli çalışmaların yapılması, diğer epik anlatılar ile alakalı çalışmaların sayısını etkilemiştir. Yeterince araştırma yapılmayan veya ihmal edilen epik anlatılardan biri de Er Soltonoy destanıdır. Er Soltonoy destanı, Kırgız-Kalmuk savaşlarını konu edinen tarihi dönem Kırgız destanlarındandır. Toplumsal hayatın ve bilhassa aile kurumunun kurucu üyelerinden olan ve bir sosyal varlık olarak nitelendirilen kadınların sosyal hayatta cinsiyet temelli iş bölümü neticesinde üstlendikleri roller, cemiyet içerisindeki işlevleri, toplum ve karşı cins karşısındaki konumunun belirlenmesinde sözlü kültür ürünleri bize değerli malzemeler sunmaktadır. Bu bakımdan destanlarda yer alan kadın kahramanlar üzerinde ulaşacağımız hüküm ve tespitler, toplumun kadına dair bakış açısını ve sosyal ve kültürel zemindeki algıyı tespit edebilmemize imkân sağlar Bu makalede Er Soltonoy destanındaki kadın kahramanların destandaki sosyal mevkileri ve işlevleri esas alınarak incelenmeye tabi tutulmuştur. Yapılan tespit ve değerlendirmelerin neticesinnde Türk destancılık geleneğinin müşterek hususiyetlerinden olan kadın kahramanların tipolojik özelliklerinin Er Soltonoy destanında da yer alıp almadığı üzerinde durulacaktır.

Taking an important place in Turkish epic tradition, epic tradition of Kirghiz Turks is a cultural oral tradition which has reached the matured level and produced rich works. There are many epic stories in this cultural oral tradition besides the enormous epic story it has brought to the treasury of world culture as epic of Manas. However, since the studies made on Kirghiz epics are based on epic of Manas, this affected the number of studies for other epic stories. One of these stories is epic of Er Soltonoy, which wasn’t studied adequately and ignored. Epic of Er Soltonoy is one of the historical Kirghiz epics which narrate the Kirghiz and Kalmuck wars. Being one of the founding members of the family and social life and defined as a social entity, women's roles as a result of the gender based labor division in the social life, their functions in the community, and oral culture products in specifying the location in the society and opposite sex provide us precious materials. In this scope, judgments and determinations that we have reached on the heroine in the epic enable us to determine the perception in the social and cultural sense and points of view of the society towards the woman. This article analyzes the social status and functions of the women characters in the epic of Er Soltonoy. Whether or not the typological features of the women characters in Turkish epic tradition also appear in the epic of Er Soltonoy will be emphasized according to observations and evaluations made