Kocaçay deresi üzerinde farklı lokasyonlardan alınan balık ve bitki örneklerinin kirlilik birikiminin karşılaştırmalı incelenmesi

Abstract

Bu çalışmada Marmara bölgesinin Bursa ilinde yer alan ve Marmara Denizi’ne açılan ‘Çapraz Çayı olarak da bilinen Kocaçay deresi üzerindeki farklı bölgelerinden (Hayırlar Köyü ve Ekmekçi Köyü) balık (Carassius carassius) ve bitki örnekleri Saz (Juncus inflexus), Kamışsı Yumak (Festuca arundinacea) toplanarak, Kocaçay’ın hem karasal hem de sucul alanlarındaki bazı ağır metal miktarlarının belirlenmesi amaçlanmıştır. Gelişmiş sanayileşme ve yaygın kentleşme nedeniyle bu bölgede inorganik kirleticilerin yayılımı söz konusu olabilir. Kentsel ve sanayi atıklarının deşarjı ile kirlenen Kocaçay suyu ve suda yaşayan canlıları etkileyebileceği gibi, tarımsal sulama ile kullanılması sebebiyle de toprak ve bitkileri olumsuz etkileyebilir. Bu alanın özellikle ağır metaller açısından kirlendiği düşünülmektedir. Bu çalışmada dört farklı zaman diliminde (ocak, şubat, mayıs ve haziran) alınan balık ve bitki örnekleri incelenerek As (Arsenik), Mn (Mangan), Cd (Kadmiyum), Zn (Çinko), Pb (Kurşun) metal birikimleri değerlendirilmiştir. Balık örneklerinin boy ve ağırlıkları ölçülmüş, doku örnekleri alınmıştır. Bitki örnekleri, Kocaçay dere içi ve kıyılarında yer alan otsu bitki türlerinden seçilmiştir. Elde edilen sonuçlar Hayırlar Köyü’nden mayıs ve haziran aylarında alınan balık ve bitki örneklerinde As ve Mn varlığını göstermiştir. Ekmekçi Köyü’nde belirlenen lokasyonda Kocaçay deresi içinde yerleşim gösteren saz bitkilerinde As ve Mn varlığı belirlenmişken, dere kenarındaki kamışsı yumak bitkilerinde ve balık dokularında As ve Mn varlığına rastlanmıştır. Bu durum Ekmekçi Köyü’nün, Kocaçay’ın Marmara Denizi’ne açılan uçunda yer alması sebebiyle daha yüksek su debisine açılıyor olmasından kaynaklanıyor olabilir. Buna göre Güney Marmara Bölgesi’nin önemli su yatağı olan Kocaçay’ın hem balıkçılık faaliyetleri hem de tarımsal faaliyetlerin yoğun olduğu bir bölge olması sebebiyle insanlar ve diğer canlıların sağlık riskini ortadan kaldıracak gerekli önlemlerin alınarak korunmasına ihtiyaç vardır.

In this study, fish (Carassius carassius) and plant samples from different regions (Hayırlar Village and Ekmekçi Village) on the Kocaçay stream, also known as the 'Capraz Stream', located in the Bursa province of the Marmara region and opening to the Marmara Sea, are Saz (Juncus inflexus), Reed Yumak (Festuca arundinacea) was collected, it was aimed to determine the amounts of some heavy metals in both terrestrial and aquatic areas of Kocaçay. Due to advanced industrialization and widespread urbanization, there may be a spread of inorganic pollutants in this region. Kocaçay water polluted by the discharge of urban and industrial wastes may affect water and aquatic creatures, and it may also negatively affect soil and plants due to its use in agricultural irrigation. It is thought that this area is especially contaminated with heavy metals. In this study, fish and plant samples taken in four different periods (January, February, May and June) were examined and metal accumulations of As (Arsenic), Mn (Manganese), Cd (Cadmium), Zn (Zinc), Pb (Lead) were evaluated. The length and weight of the fish samples were measured and tissue samples were taken. Plant samples were selected from herbaceous plant species found in and around Kocaçay stream. The results obtained showed the presence of As and Mn in fish and plant samples taken from Hayirlar Village in May and June. While the presence of As and Mn was determined in the reed plants settled in the Kocaçay stream at the determined location in Ekmekçi Village, the presence of As and Mn was found in the reed-like plants and fish tissues along the stream. This may be because Ekmekçi Village is located at the end of Kocaçay which opens to the Marmara Sea, thus opening to higher water flow rates. Accordingly, Kocaçay, which is an important waterbed of the Southern Marmara Region, needs to be protected by taking the necessary precautions to eliminate the health risks to people and other living creatures, as it is a region where both fishing and agricultural activities are intense.