Portekiz’in Hint sularında yayılması ve Doğu Akdeniz ticaretine etkileri (1500-1517)

Abstract

Sebte’nin 1415’te ele geçirilmesi Portekizliler için İslam’a karşı mücadeleyi denizin öte yakasına taşıma fırsatı idi. Ne var ki, böyle bir fırsatı değerlendirmeyi tercih etmediler ve bir başka bahara bıraktılar. Böyle olsa da, haçlı zihniyeti ekonomik imkânlar sunan, ancak Müslümanlarla meskûn olmayan denizaşırı topraklarda da devam ettirilebilirdi. Atlantik’teki adalar ile Fas’ın güneyinde uzanan Afrika’nın batı sahilleri bu gaye için paha biçilmez mekânlardı. Sözü edilen yerlerde Prens Henrique’nin önderliğinde başlayan ve sonraki Portekizli hükümdarlar tarafından sürdürülen keşif faaliyetleri, somut kazanımlar getirdiği gibi, Portekizlilerin, yarım asırdan fazla bir süre sonra, bilinen dünyanın cazibesini en fazla çeken mal trafiğinin döndüğü Hint sularına girmelerini sağladı. Bu çalışmanın amaçları arasında, o zamana kadar hiç görmedikleri Hindistan’ın iktisadî kaynaklarına erişebilmek için Portekizlilerin türlü siyasî unsurlarla ilişkilerini ve bu ilişkilerin Portekizlilerin Hindistan’daki mevcudiyetine muhalif olan taraflar için tehdit olarak telakki edilmesinden dolayı, hem Hindistan’da hem de Doğu Akdeniz’de verilen tepkileri ve başvurulan caydırıcı hamleleri ve Kızıldeniz ile Hindistan arasındaki ticareti yürüten Müslümanların saf dışı bırakılıp, Portekizlilerin, onların yerine kendilerini ikame etmek için Arap Denizi’ne karşı politikalarını incelemek vardır. Bu çalışma Portekizce ile İtalyanca ana kaynaklara ve Arapça yazılmış olan kaynakların İngilizce ve Türkçe tercümeleri ile modern literatürdeki çalışmalara göre hazırlanmıştır.

The capture of Ceuta in 1415 would be a chance for the Portugueses to carry their combat against Islam beyond the sea. However, they didn’t prefer to do it. Even so, a crusading movement could be sustained in the overseas regions with non-muslim residents that offer economical potentials. The islands in Atlantic and the western coast of Africa were priceless for such a goal. The discoveries initiated in those lands by Prince Henry and continued by the following Portuguese monarchs both proved fruitful and enabled to the Portugueses, over half a century later, to enter in a large area in which the most attractive commodity traffic for the whole world was circulating. This study aims to analyze the Portugueses’ relations with Indians, their opponents’ reactions in India and the Levant and their deterrent blows against the Portugueses, and the Portuguese assaults against the Arabian Sea carried out by some general-governors (vice-rei) such as Dom Francisco de Almeida, Afonso de Albuquerque and Lopo Soares. This study is also based on the main Portuguese and Italian sources, the English and Turkish translations of the main Arabic ones and the secondary works.