ARAP ŞAİRİ MÜTENEBBÎ’DE ÜÇ MAHARET: TEŞBİH-İ ZIMNÎ, HAYAL VE HİKMET

Abstract

Klasik Arap şiiri denildiğinde ilk akla gelen isim kuşkusuz büyük Arap şairi Ebû Tayyîb el-Mütenebbî’dir (öl. 354/965). Şiirlerinde işlediği temalarında söz sanatlarını ustaca kullanarak şairliğine zaman üstü bir hüviyet kazandırmıştır. Mütenebbî’nin divanına bakıldığında onun ustalığının üç hususta yoğunlaştığı görülmektedir. Birincisi; şair, teşbih türleri içerisinde en güzeli olarak kabul edilen zımnî teşbihte mükemmel örnekler sunmuştur. Bu tür teşbihlerle şair sadece edebi gücünü değil aynı zamanda akli muhakeme ve kıyas yeteneğini de yansıtmış olmaktadır. İkincisi; şiirin olmazsa olmazı sayılan hayali öğeler, onun şiirlerinde hayranlık uyandıracak seviyede kullanılmıştır. Şair, aktarmak istediği olay ve olguları dinleyicisinin hayalinde kalıcı bir şekilde sahnelendirmektedir. Üçüncüsü ise Mütenebbî’nin çalkantılı ve maceralarla dolu hayatının özü olan tecrübelerini tüm insanlığa mal olacak şekilde edebi forma aktarabilmesidir. Bu da onun şiirlerinde hikmet olarak tezahür etmiştir. Bu çalışmada şairin divanında öne çıkan bu üç meziyet ele alınmıştır. Her üç hususta divanda pek çok örnek bulunduğu için ister istemez sınırlı sayıda şiirle yetinilmiştir.