Türkiye'de katılım bankacılığının başlangıcı ve gelişimi

Abstract

Bu çalışma, Türkiye'de katılım bankacılığının tarihsel gelişimini, yapısal özelliklerini, faaliyet alanlarını ve Türkiye ekonomisine katkılarını incelemeyi amaçlamaktadır. Katılım bankacılığı; faizsiz finans, kâr-zarar ortaklığı, reel ekonomiye dayalı yatırım ve İslami finans ilkelerine uygunluk gibi temel prensiplere dayanan bir bankacılık modelidir. 1983 yılında “Özel Finans Kurumları” adıyla başlayan süreç, 2005 yılında 5411 sayılı Bankacılık Kanunu ile “Katılım Bankası” adı altında yasal bir çerçeveye kavuşmuştur. Çalışmada, Türkiye’de faaliyet gösteren katılım bankalarının (Albaraka Türk, Kuveyt Türk, Türkiye Finans, Ziraat Katılım, Vakıf Katılım, Emlak Katılım, Hayat Finans ve TOM Bank) kuruluşları, faaliyet alanları, sundukları hizmetler ve sektörel gelişimleri detaylı şekilde ele alınmıştır. Katılım bankalarının finansal kapsayıcılığı artırıcı etkisi, sosyal sorumluluk faaliyetleri ve alternatif finansman modelleriyle ekonomik kalkınmaya sundukları katkılar değerlendirilmiştir. Araştırma sonucunda, katılım bankacılığı modelinin yalnızca dini hassasiyet taşıyan bireyleriçin değil; etik, sürdürülebilir ve güven esaslı finansal hizmetlere yönelmek isteyen tüm bireyler ve kurumlar için güçlü bir alternatif sunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, dijitalleşmenin etkisiyle bu modelin daha geniş kitlelere ulaşabileceği ve sektördeki payının artmasının Türkiye ekonomisine olumlu katkılar sağlayacağı sonucuna varılmıştır.

This study aims to examine the historical development, structural characteristics, areas of activity, and contributions of participation banking to the Turkish economy. Participation banking is a model based on the principles of interest-free finance, profit and loss sharing, investment in the real economy, and compliance with Islamic finance principles. The process, which began in 1983 under the name "Special Finance Institutions," was legally formalized in 2005 with the enactment of the Banking Law No. 5411, officially recognizing these institutions as "Participation Banks."The study provides a detailed analysis of the founding, operational scope, services, and sectoral development of participation banks operating in Turkey (including Albaraka Türk, Kuveyt Türk, Türkiye Finans, Ziraat Katılım, Vakıf Katılım, Emlak Katılım, Hayat Finans, and TOM Bank). The role of participation banks in enhancing financial inclusion, supporting social responsibility projects, and contributing to economic development through alternative financing methods is evaluated. The findings indicate that participation banking offers a strong alternative not only for individuals with religious sensitivities but also for those seeking ethical, sustainable, and trust-based financial services. Moreover, with the impact of digitalization, this model is expected to reach broader audiences and increase its market share, thereby making significant contributions to the Turkish economy.