Madencilik faaliyetlerinin toprak kirliliği üzerindeki etkilerinin incelenmesi: Orhaneli ve Büyükorhan (Bursa) örneği

Abstract

Madencilik insanoğlu tarafından yapılan önemli bir ekonomik faaliyettir. Ancak diğer birçok antropojenik faaliyetlerde olduğu gibi madencilik faaliyetleri de çevre üzerinde birçok olumsuz etki bırakmaktadır. Toprak, su, hava ve gürültü kirliliği, arazi degredasyonu, biyoçeĢitliliğin azalması, toprak çökmesi ve sağlık ile ilgili problemlerin artması madencilik faaliyetlerinin çevresel etkilerinden birkaçını oluĢturmaktadır. Bu nedenle bu çalıĢmada Orhaneli ve Büyükorhan (Bursa) çevresinde yürütülen madencilik faaliyetlerinin toprak kirliliği (ağır metal) üzerinde olan etkilerini tespit etmek amaçlanmıĢtır. Bu amaçla çalıĢma alanından, sistematik rastgele karalej yöntemi ile 19 adet toprak örneği alınmıĢtır. ÇalıĢma alanındaki ağır metallerin mekansal değiĢiminin tespit edilmesinde, haritalanmasında ve risk değerlendirilmesinde jeoistatistiksel yöntemlerden ordinary ve indicator kriking yöntemleri kullanılmıĢtır. ÇalıĢma alanındaki her bir ağır metalin, maden ocakları ile iliĢkisini tespit etmek için mesafe analizi yapılmıĢtır. Topraktaki ağır metallerin, maden ocaklarına yaklaĢtıkça yada uzaklaĢtıkça nasıl etkilendiğini ortaya koymak için ise Pearson „Bivariate' Korelâsyon analizi yönteminden yararlanılmıĢtır. Sonuç olarak en yüksek arsenik, bakır, cıva, çinko, krom, mangan seviyeleri Orhaneli‟nin güneyindeki alanlarda tespit edilmiĢtir. En yüksek alüminyum değerleri ise Büyükorhan‟ın kuzeyi ile kuzeybatısındaki alanda gözlenmiĢtir. Diğer metallerin (demir, kadmiyum, kobalt, kurĢun, nikel ve vanadyum) ise çalıĢma alanının kuzeyinde daha yüksek seviyelerde olduğu belirlenmiĢtir. Mesafe analizi sonucunda ise sadece cıva metali dıĢında diğer metallerle maden ocakları arasında anlamlı iliĢki tespit edilmiĢtir. Ayrıca alüminyum, arsenik, bakır, cıva, çinko, demir, kadmiyum, kobalt, kurĢun ve mangan için belirtilen sınır değerlerin altında değerler tespit edilirken krom, nikel ve vanadyum için ise sınır değerlerin üstünde seviyeler tespit edilmiĢtir. Ağır metaller açısından kirli olarak görülen alanlar mermer ve krom iĢletmelerinin çevresi olarak tespit edilmiĢtir. Ġlçeler birbiri ile kıyaslandığında ise Orhaneli‟nde Büyükorhan‟a göre tüm kirleticilerde daha yüksek seviyeler tespit edilmiştir.

Mining is an important economic activity carried out by human beings. However, as with many other anthropogenic activities, mining activities have many negative effects on the environment. Soil, water, air and noise pollution, land degradation, biodiversity reduction, soil collapse and increasing health problems are some of the environmental impacts of mining activities. Therefore, in this study, it is aimed to determine the effects of mining activities carried out in Orhaneli and Büyükorhan (Bursa) on soil pollution (heavy metal). For this purpose, 19 soil samples were taken from the study area by systematic random blacking method. Ordinary and indicator cricketing methods were used in the determination, mapping and risk assessment of spatial changes of heavy metals in the study area. . Distance analysis was performed to determine the relationship of each heavy metal in the study area with the mines. Pearson-Bivariate Correlation analysis method was used to show how heavy metals in the soil were affected as they approached or moved away from the mines. As a result, the highest arsenic, copper, mercury, zinc, chromium, manganese levels were found in the areas south of Orhaneli. The highest aluminum values were observed in the north and northwest of Büyükorhan. Other metals (iron, cadmium, cobalt, lead, nickel and vanadium) were found to be higher in the north of the study area. As a result of distance analysis, a significant relationship was found between mines and other metals except mercury metal. In addition, aluminum, arsenic, copper, mercury, zinc, iron, cadmium, cobalt, lead and manganese values were determined below the limit values, while chromium, nickel and vanadium levels were higher than the limit values. The areas considered as dirty in terms of heavy metals were determined as the environment of marble and chrome enterprises. When the districts are compared with each other, higher levels of all pollutants have been detected in Orhaneli than Büyükorhan.