Şeyh Bedreddin ve yargılama usulü

Abstract

Şeyh Bedreddin hukuk ve yargılamaya dair görüşlerini Kur’an, Sünnet, İcma ve Kıyas’a dayandırır. Fakat bu kaynaklara dayanarak hüküm verirken delil ortaya koyma, tercih yöntemleri kullanma ve kendi görüşlerini açıkça ifade etme yoluna gitmektedir. Özellikle “ben derim ki” ifadesiyle bireysel görüşlerini doğrudan ortaya koymakta; mezhep içindeki farklı görüşlere yer verdikten sonra, bunlar arasında değerlendirme yaparak kendi tercih ettiği hükmü açıkça belirtmektedir. Yargılama usullerine dair yaklaşımı, özellikle kadılık, delil değerlendirme ve hüküm süreçlerinde belirginleşmekte; farklı görüşleri değerlendirdikten sonra davaya ilişkin en uygun hüküm konusunda görüşünü ifade etmektedir. Câmiu'l-Fusûleyn, muâmelat ve yargılama hukukuyla muhtevaları bulunduran bir eserdir. Kaza ve fetvaya dair konular bulunması sebebiyle müftülerin ve kadıların başvurduğu bir kaynak olarak gösterilebilir. Şeyh Bedreddin’in yargılama usulü, İslam hukukunun temel kaynaklarına sıkı sıkıya bağlı olsada kendisi Hanefi mezhebinden olmasına rağmen klasik müelliflerin görüşlerine itiraz etmesi ve fıkhi görüşleri tasavvufi öğretilerle harmanladığı için bu durum onun hukuk anlayışının, sadece şekli ve hukuki kurallara değil, insan haklarına ve manevi değerlere de dayanmasını sağlamıştır. Tasavvufi açıdan bakıldığında, adaletin temeli, sadece kuralların uygulanmasından değil, toplumsal barış ve hukukun sağlanmasından geçer. Bu durum da onun hukuk ve yargılama usullerini daha esnek ve dinamik hale getirmiştir. Onun hukuki tercihleri, İslam hukukunun temel kaynaklarına dayalı şekillensede, katı taklit yerine içtihatla çözümler üretilmesi gerektiğini savunmaktadır. Bu yaklaşımı, döneminin değişen sosyal ve hukuki ihtiyaçlarına uygun çözümler geliştirmesine olanak sağlamıştır. Yani, Şeyh Bedreddin’in yargılama usulleri, sadece geçmişin hukuk anlayışına dayalı kalmamış, aynı zamanda toplumsal değişim ve yeniliklere de duyarlı olarak gelişmiştir.

Sheikh Bedreddin's understanding of law and his views on trial procedures are based on the basic sources of Islamic law such as the Qur'an, Sunnah, Ijma and Qiyas; however, when passing judgment based on these sources, he goes on the way of presenting evidence, using preferred methods and clearly expressing his own views. In particular, with the expression ”I say", he directly reveals his individual opinions; after giving place to the different opinions within the sect, he clearly states his preferred Decrees by evaluating them. His approach to trial procedures becomes clear, especially in the processes of kadınlık, evidence evaluation and sentencing; after evaluating different opinions, he expresses his opinion on the most appropriate sentence for the case. His work Jamiu'l-Fusulayn is a source containing important issues related to both the treatment and trial law. The work has been used as a reference source for muftis and qadis for a long time due to its treatment of accident and fatwa issues. Although Sheikh Bedreddin's trial procedure is closely related to the basic sources of Islamic law, although he is from the Hanafi sect, he objected to the views of classical authors and blended fiqh views with Sufi teachings, this situation ensured that his understanding of law was based not only on the form and legal rules, but also on human rights and spiritual values. From a Sufi point of view, the basis of justice is not only the application of rules, but the provision of social peace and law. This situation has also made his legal and judicial procedures more flexible and dynamic. Although his legal preferences are shaped based on the basic sources of Islamic law, he argues that solutions should be produced by jurisprudence instead of strict imitation. This approach has enabled him to develop solutions that are appropriate to the changing social and legal needs of his era. In other words, Sheikh Bedreddin's trial procedures were not only based on the understanding of the law of the past, but also developed sensitively to social changes and innovations.