Haset ile örgütsel sapma arasındaki ilişkide ahlaki çözülmenin rolü

Abstract

Duygular insanların yaşamında yer alan ve insanların davranışlarını şekillendiren önemli bir unsurdur. Günlük yaşamda ve iş yaşamında duyguların ortaya çıkması oldukça doğaldır. Bununla birlikte çalışanlarda olumsuz duyguların varlığı örgütlerde istenmemektedir. Çünkü olumsuz duygular çalışanlara, çalışanların iş arkadaşlarına ve örgüte olumsuz sonuçları bulunmaktadır. Bu durum yönetim-organizasyon ve örgütsel davranış alanında çalışma yapan araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Böylece haset duygusunun bireysel, yönetsel ve örgütsel seviyede çalışan davranışları üzerinde hangi etkilerinin olduğuna yönelik birçok çalışma literatüre kazandırılmıştır. Özellikle Türkiye özelinde haset duygusunu ve bu duygunun negatif etkilerini araştıran çalışmaların sınırlı olması nedeniyle bu çalışma yapılmıştır. Bu bağlamda çalışanlardaki haset duygusunun örgütsel sapma (hem kendilerini değerlendirdikleri hem de iş arkadaşlarını değerlendirdikleri) üzerinde bir etki yaratabileceği ve bu etkide ahlaki çözülmenin aracılık rolü üstlendiği düşünülmüştür. Geliştirilen araştırma modeli ve hipotezler yardımıyla söz konusu değişkenler incelenmiştir. Araştırmada TR 41 Bölgesi’nde yer alan mevduat bankalarında çalışan 582 kişiden yüz yüze anket aracılığıyla veriler elde edilmiştir. Elde edilen verilere farklılık, korelasyon ve regresyon analizleri yapılmıştır ve yorumlanmıştır. Bulgular, hasetin hem kendilerini hem de iş arkadaşlarını değerlendirdikleri örgütsel sapma ve ahlaki çözülme ile anlamlı ve pozitif yönde, ahlaki çözülmenin hem kendilerini hem de iş arkadaşlarını değerlendirdikleri örgütsel sapma ile anlamlı ve pozitif yönde ilişkiye sahip olduğunu göstermiştir. Haset ve örgütsel sapma (kendileri) ilişkisinde ahlaki çözülmenin tam aracılık, haset ve örgütsel sapma (iş arkadaşları) ilişkisinde ahlaki çözülmenin kısmi aracılığı tespit edilmiştir. Örgütsel sapma (kendileri) ve ahlaki çözülme cinsiyet açısından farklılık göstermiştir. Son olarak örgütsel sapma (iş arkadaşları) ve ahlaki çözülme katılımcıların çalıştıkları bankaların sermaye yapısına göre farklılaştığı tespit edilmiştir.

Emotions are an important element in people's lives that shape their behavior. It is quite natural for emotions to arise in daily life and work life. However, the presence of negative emotions among employees is undesirable in organizations. This is because negative emotions have negative consequences for employees, their coworkers, and the organization. This situation has attracted the attention of researchers working in the field of management-organization and organizational behavior. Thus, many studies have been added to the literature on the effects of envy on employee behavior at the individual, managerial, and organizational levels. This study was conducted due to the limited number of studies investigating envy and its negative effects, particularly in Türkiye. In this context, it was considered that envy among employees could have an impact on organizational deviance (both in terms of how they evaluate themselves and how they evaluate their colleagues) and that moral disengagement could play a mediating role in this impact. The variables in question were examined using the developed research model and hypotheses. Data were collected through face-to-face surveys from 582 employees working at deposit banks in the TR 41 Region. The data obtained was analyzed and interpreted using variance, correlation, and regression analyses. The findings showed that envy has a significant and positive relationship with both organizational deviance and moral disengagement when evaluating themselves and their coworkers, and that moral disengagement has a significant and positive relationship with organizational deviance when evaluating both themselves and their coworkers. Moral disengagement was found to be a full mediator in the relationship between envy and organizational deviance (self-reported), and a partial mediator in the relationship between envy and organizational deviance (reported by coworkers). Organizational deviance (self-reported) and moral disengagement differed in terms of gender. Finally, it was found that organizational deviance (reported by coworkers) and moral disengagement differed according to the capital structure of the banks where the participants worked.