PARÇA TUTUCU KUVVETİNİN SAC METALLERDE İZ YÜRÜMESİNE ETKİSİNİN NÜMERİK OLARAK İNCELENMESİ

Abstract

Bu çalışmada otomotiv sektöründe A-klas parça olarak nitelendirilen dış sac malzemelerde şekillendirme sonrasında gözlemlenen iz yürümesi kavramı nümerik olarak incelenmiştir. İz yürümesi, kalıplarda çekme operasyonu esnasında sac malzemenin alt yüzeyinde basınca bağlı oluşan izin sac malzemenin üst yüzeyinde de meydana gelmesidir. Bu durum otomobillerde bulunan dış saclarda boyama işlemi sonrasında da gözlemlendiğinden endüstriyel açıdan istenilmeyen bir durumdur. Bu nedenle bu kavramın sonlu elemanlar analizi ile kalıp üretimi öncesinde belirlenmesi önem arz etmektedir. Böylelikle kalıp üretimi öncesinde tespit edilen iz yürümesine göre kalıp üretiminde önlem alınması mümkün olabilmektedir. Yapılan çalışmada otomotiv sektöründe dış sac olarak kullanılan DC04 malzemesi için iz yürümesinin sonlu elemanlar analizi ile değerlendirilmesi gerçekleştirilmiştir. Bu kapsamda parça tutucu kuvvetinin iz yürümesine etkisi ortaya konulmuştur. Kalıp takımında iki adet parça tutucu kullanılmış ve bu tutuculardan bir tanesinin basıncı sabit tutulurken diğerinin basıncı arttırılmıştır. Beş farklı parça tutucu basıncında sonlu elemanlar analizleri gerçekleştirilmiştir. Kullanılan değişken basınç değerleri 1, 2, 3, 4 ve 5 tondur. Yapılan sonlu elemanlar analizlerinde Autoform ticari yazılımı kullanılmıştır. Sac metal şekillendirme prosesleri nümerik açıdan düzlem gerilme problemleri olarak değerlendirildiğinden kabuk ağ yapısı kullanılmıştır. Kalıp takımları rijit olarak modellenmiştir. Malzemenin plastik davranışını temsil eden plastisite modeli olarak ise günümüzde sıklıkla kullanılan Hill-48 akma kriteri tercih edilmiştir. Sonlu elemanlar analizi sonucunda artan pot basıncı ile iz yürümesinin de arttığı gözlemlenmiştir.