İSA SOFİ TÜRBESİ: TEZYİNATI VE TÜRKLERİN İSLAMLAŞMA SÜRECİ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

Türklerin İslamiyet’i kabul süreci kitabî ve şifahî olarak iki yoldanilerlemiştir. Yerleşik unsurlar yeni dini tüm esasları ile tanıyıp benimsemeyeçalışırken; göçebe Türkler, temel kaynaklarından ziyade, kendi içlerindençıkan dervişler sayesinde İslam ile tanışmışlardır. Bu sebeple eski inançları,Müslüman olmalarına rağmen konar-göçer Türkler arasında daha fazlayaşamıştır. Türbe geleneği de kökünü ata yurttan alan bir ölü gömme adediolarak Anadolu’da devam etmiştir. Bu çalışmada Bilecik’in Söğüt ilçesininBorcak köyünde bulunan İsa Sofi Türbesi’nin iç tezyinatı değerlendirecektir.Bu süslemeler, Gök Tanrı (Şamanizm) inancına dair motifler içermesibakımından son derece önemlidir ve Anadolu’da tespit edilmiş ilkörneklerdendir. Türbede başlatılan tadilat sırasında, üstteki sıvanınkazınması ile ortaya çıkan bu bezemeler az sayılabilecek bir bozulma ilegünümüze kadar ulaşmışlardır. Genel hatları ile türbedeki tezyinat,Türklerin İslamlaşma süreci ile ilgili yorum yapabilmemize imkântanımaktadır. Çünkü türbede metfun bulunan İsa Sofi'nin adından dolayı,dini bir şahsiyet olduğu ve adına türbe inşa edildiği için de toplumun öndegelen bir ismi olduğu bir vakıadır. Ancak türbede yer alan gayr-ı İslamiöğeler, içinde yaşadığı topluluk ve İsa Sofi’nin onlarla ilişkisi hakkındaipuçları barındırmaktadır. Ucda yer alan Türk topluluklarının ekseriyetininkonar-göçer olduğu dikkate alındığında; bu türbe, onların İslam algısını gösteren en önemli delillerinden bir tanesidir. Türbenin eski devirlerdekiöneminin yanında, İsa Sofi yakın zamanlara kadar köyün sosyal ve dinihayatında da önemini devam ettirmiştir. Bir ziyaretgâh olarak, halkınmeylettiği bir yer olduğu gibi hıdrellez gibi kutlamalar da burada yapılmıştır.